ژئوشیمی، جایگاه تکتونیکی و منشا توده گرانیتوئیدی سفیدکوه و مقایسه آن با شاه کوه (باخترنهبندان، خاور پهنه لوت)

توده های گرانیتوئیدی سفیدکوه و شاه کوه در باختر شهرستان نهبندان (استان خراسان جنوبی) واقع شده اند و از دیدگاه زمین شناسی ایران در بخش خاوری پهنه لوت قرار دارند. توده گرانیتوئیدی شاه کوه از دو واحد اصلی با ترکیب مونزوگرانیت- گرانودیوریت و سینوگرانیت تشکیل شده و کانی های کوارتز، پلاژیوکلاز، فلدسپات آلکالن، بیوتیت و آمفیبول سازنده های مهم آن می باشند. گرانیتوئید سفیدکوه دارای طیف ترکیبی گرانیت (مونزو و سینوگرانیت)، گرانودیوریت و تونالیت است و از کانی های کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز و بیوتیت تشکیل شده است. ترکیب پلاژیوکلازهای موجود در توده گرانیتوئیدی سفیدکوه اغلب آندزینی و گاهی آلبیتی، در برونبوم های گرانیتوئید سفیدکوه و شاه کوه و واحد گرانودیوریتی آن تمام آندزینی و در واحد سینوگرانیتی شاه کوه الیگوکلاز تا آندزین می­باشد. ترکیب بیوتیت های موجود در برونبوم های فلسیک سفیدکوه و برونبوم های مافیک شاه کوه از نوع بیوتیت منیزیم دار، در واحد گرانودیوریتی شاه کوه از نوع بیوتیت آهن دار تا منیزیم دار و در توده گرانیتی سفیدکوه و واحد سینوگرانیتی شاه کوه از نوع بیوتیت آهن دار و در هر دو توده از نوع اولیه ماگمایی می باشند. بررسی شیمی کانی­ها و زمین شیمی توده ها حاکی از تعلق این توده ها به ماگمای کالک­ آلکالن وابسته به حواشی فعال قاره ای می باشد. در نمودارهای تغییرات عناصر کمیاب بهنجار شده نسبت به کندریت، سنگ های این پیکره ها غنی­شدگی از LILE و LREE، تهی شدگی از HREE و HFSE و آنومالی منفی Nb, Ti, Sr و Ba نشان می دهند که با مشخصه های سنگ های وابسته به محیط حاشیه فعال قاره ای هم خوانی دارند. نمودارهای تمایز محیط­های تکتونیکی، وابستگی توده گرانیتوئیدی سفیدکوه را به محیط های همزمان با برخورد و توده گرانیتوئیدی شاه کوه را با فرورانش قوس آتشفشانی (VAG) نشان می دهند. نمودارهای پتروژنتیکی نشان داد که گرانودیوریت شاه کوه از یک منشا آمفیبولیتی، گرانیتوئید سفیدکوه از یک منشا متاگری وکی و سینوگرانیت شاه کوه از یک منشا آمفیبولیتی تا پلیت های فلسیکی حاصل شده است.

کلیدواژه ها:

سنگ شناسی ، منشایابی ، گرانیتوئید سفیدکوه و شاه کوه ، نهبندان ، خاور ایران