دولت قرآن (تاملی نو بر معانی ثانوی استفهام با تکیه بر غزلیات حافظ و آیاتی از قرآن کریم)

  مقاله حاضر با بررسی مقوله استفهام و معانی ثانوی آن در بلاغت عربی و فارسی به این حقیقت دست­ یافته ­است که نتایج بررسی و حتی گاهی شاهد مثال­های بسیاری از این آثار تکراری می­باشد؛ به­گونه­ای که پس از جمع­بندی و حذف موارد تکراری به این نتیجه می­رسیم که معانی ثانوی استفهام در کتب بلاغی عربی در 35 عنوان مشترک و در کتب بلاغی فارسی در 32 عنوان مشترک مطرح شده­اند. این در­حالی است که با مطالعه و بررسی شعر و ادب­فارسی می­توان به شواهدی از سوال دست­یافت که قابلیت دسته بندی در هیچ کدام از عناوین مطرح شده در آثار بلاغی عربی و فارسی را ندارد و عنوانی جدید برای آن می­بایست وضع نمود؛ از این میان، حافظ به­واسطه دولت قرآن در این زمینه نیز دستاوردهای متفاوتی را کسب ­نموده ­است؛ به عبارت دیگر، حافظ با اشراف بر اسلوب­های بلاغی قرآن­کریم و تاسی از شگرد­های پرسش­سازی آن، به این توانمندی دست­ یافته ­است که سوالات خود را در معانی و عناوینی به­کار ببرد که در دیگر کتب بلاغی و ادب فارسی پیشینه کاربرد ندارد؛ از این­رو، بر مبنای غزل او می­توان به تعداد معانی ثانوی استفهام افزود و در نهایت، ضمن رعایت اسلوب عنوان­گذاری علمی و با­ مسمی به ارائه عنوان­های جدید و تعریف آن ها پرداخت. در این تحقیق با مطالعه غزلیات­حافظ به 615 سوال دست­ یافته­ایم که از این تعداد 4 سوال در معنای حقیقی به­کار رفته­است و دیگر سوالات آن را  در 59 عنوان تقسیم نموده­ایم و به منظور تبیین و تطبیق شگرد پرسش­سازی حافظ با قرآن، در هر عنوان به ذکر یک آیه از قرآن و یک بیت از حافظ پرداخته­ایم.  

کلیدواژه ها:

قرآن ، بلاغت ، معانی ، معانی ثانوی ، استفهام ، غزلیات حافظ