فیزیکالیسم و اگزیستانسیالیسم

این مقاله به نزاع میان اگزیستانسیالیسم1 و فیزیکالیسم بر سر اصالت یا عدم اصالت تفکر و آزادی انسان و به تعبیری امکان یا عدم امکان تقلیل و تاویل نحوه تفکر، کنش­ها، انتخاب­ها و تصمیمات آدمی بر اساس شرایط و امور فیزیکی، بیولوژیک، مغزی و نورولوژیک پرداخته است. به بیان ساده­تر، نحوه تفکری که از آن، به اعتبارهایی متفاوت و در قرون هفده تا بیست، به تعابیر گوناگونی چون طبیعت­گرایی (ناتورالیسم)، ماده­گرایی (ماتریالیسم) و قول به اصالت امر فیزیکی (فیزیکالیسم) یاد می­شود، می­کوشد بر اساس روشی تقلیل­گرایانه (Reductionist) حقیقت وجودی انسان و آن بارقه­ای را که نحوه هستی خاص آدمی است و در زبان اسطوره­ای افلاطون از آن به روح ، در زبان و ادب فارسی جان ، در زبان کانت قوه خیال استعلایی ، در زبان کی­یرکه­گور و اگزیستانسیالیسم اگزیستانس ، و در زبان هایدگر دازاین تعبیر می­گردد، به منزله محصول و معلول امور مادی، طبیعی یا فیزیکی تلقی کرده، قدرت تفکر و توانایی انتخاب یا آزادی آدمی را نه به عنوان اموری اصیل­ -یعنی تقلیل­ناپذیر (Irreducible)- بلکه نتیجه فرعی امور طبیعی، فیزیکی و فرآیندهای بیولوژیک بنمایاند. این مقاله مدعی است که در چالش میان فیزیکالیسم و تقلیل­گرایی از یکسو با اگزیستانسیالیسم و معتقدان به وجود اگزیستانس یا دازاین از سوی دیگر، چالش­گاه اصلی و محل نزاع غالبا به خوبی تعیین نگشته، لذا بحث در خصوص این چالش نظری در مسیر مناسبی سیر نکرده است. نگارنده، علاوه بر کوشش به منظور نشان دادن دقیق محل نزاع مذکور، در صدد است تا اصلی­ترین مبانی فیزیکالیسم را مورد تردیدهای جدی قرار دهد.

کلیدواژه ها:

فیزیکالیسم ، اگزیستانسیالیسم ، تقلیل گرایی ، امر فیزیکی ، اگزیستانس