بررسی تطبیقی مساله رویت و ادراک بصری خداوند در تفسیر تبیان شیخ طوسی و تفسیر ماتریدی

در چند آیه قرآن کریم از رویت خداوند و نیز از نظر کردن در قیامت به خدا سخن به میان آمده است. مجسمه و مشبهه خداوند را همچون آدمیان دارای جسم و اعضا و جوارح می پنداشتند و تعابیری نظیر وجه الله و ید الله را که در برخی آیات قرآن درباره خدا به کار رفته است، به معنای ظاهری آنها حمل می کردند. در مقابل، معتزله و امامیه بر آن بودند که ذات باری نه جسم و جهت دارد و نه دیده می شود. در این مقاله، رویت الهی با روش تطبیقی دیدگاه دو مفسر و متکلم یعنی شیخ طوسی (ت460ق) صاحب تفسیر التیبان و ابومنصور ماتریدی (ت333ق) بنیادگذار فرقه ماتریدیه و مولف تاویلات اهل السنه بررسی شده است. شیخ طوسی همچون دیگر علمای شیعه و به تبعیت از احادیث و ارشادات ائمه معصومین(ع) رویت خداوند را چه در دنیا و چه در آخرت نپذیرفته و آن را منافی با توحید دانسته و استدلال هایی نیز برای آن آورده است. در مقابل، ماتریدی اگرچه در مباحث توحیدی تنزیه گراست، اما در زمینه رویت الهی به ظاهر برخی آیات و روایات تمسک کرده و رویت خداوند در قیامت را پذیرفته و معتقد است که مومنان، خدا را در قیامت رویت خواهند کرد. البته به نظر او،کیفیت این رویت مشخص نیست و اصطلاحا این رویت بلا کیف است. آنچه ماتریدی نفی کرده، ادراک خداوند و احاطه بر اوست و نه رویت الهی.  

کلیدواژه ها:

رویت الهی ، صفات خبری ، شیخ طوسی ، تفسیر تبیان ، ابومنصور ماتریدی ، تاویلات اهل السنه