تحلیل مفهومی و منطقی احادیث لا من شیء در باب خلقت الهی

شش تن از پیشوایان معصوم (ع) در چهارده حدیث مسند و مرفوع، درباره خلقت الهی از تعبیر لا من شیء بهره برده اند. بر پایه مجموعه قراین متعدد، صدور این تعبیر از حضرت فاطمه زهرا (س) در خطبه فدکیه و نیز امیرمومنان علی (ع) محرز است. بر این اساس، معنای لفظی و مفهوم منطقی این تعبیر مورد توجه محدثان، متکلمان و فیلسوفان مسلمان قرار گرفته است و از آن در بیان کیفیت خلقت الهی بهره برده اند. بنا بر تحلیل سخنان عالمان مسلمان، تعبیر لا من شیء ، خلقت ابداعی و بدون ماده و صورت پیشین را بر پایه قدرت، مشیت و حکمت خداوند تصویر می کند و نشان دهنده والایی آفریدگار و ناهمانندی او با آفریدگان است. گزارهحاصل از تعبیر لا من شیء ، موجبه محصل های است که متعلق محمول آن در قوه قضیه سالبه است. آفرینش نه از چیزی به معنای هستی دادن به نیستی است که تنها خداوند بر اینگونه آفرینش تواناست. این آموزه، انحصار پندارین در دو فرض قدیم بودن ماده و خلقت از عدم را می شکند و پاسخگوی شبهات وارد بر اندیشه خلقت الهی خواهد بود. وجه نوآوری این مقاله، بررسی مفهومی و منطقی این تعبیر و نقض بسیاری از شبهات مطرح در خصوص کیفیت خلقت الهی است.

کلیدواژه ها:

فقه حدیث ، لا من شیء ، خلقت الهی ، خلقت نه از چیزی ، خلق از عدم