اثر عناصر فرهنگ دینی بر زندان نامه ها

مسلم است که شاعران و سخن سرایان فارسی چون دیگر مسلمانان از آیات الهی و سخنانپیامبر(ص) و پیشوایان خویش متأثر شده، آنها را موجب ارتقای کلام خود و چه بسا معیاری برایفصاحت سخن خود دانسته اند، استناد به سخن خدا و پیامبر و پیشوایان دینی از یک سو اقناع حالمخاطب را در پی داشته از سوی دیگر باعث استواری و بلندی پایگاه شاعر بوده است.میزان استفاده و نوع بهره برداری از کلام خدا هم یکسان نیست و عوامل مختلف فرهنگی واجتماعی و سیاسی و بعضاً شرایط فردی شاعران، میزان بهره مندی و نوع استفاده را به گونه ای رقمزده که بعضی چون مولوی قرآن معنوی بسرایند و بعضی چون انوری، مسعود سعد، خاقانی کمتر وبعضی از معاصرین چون نیما و پیروان او خیلی کمتر از مضامین دینی استفاده کنند. نوع بهره برداریهم متفاوت بوده این تنوع و تفاوت در قالب های ادبی هم به چشم می خورد. شاعران حبسیه سرا بهدلیل گرفتاری، ناامیدی و یأس حاکم بر فضای زندان، تنهایی و دوری از وابستگی های زندگی عادیانگیزه بیشتری برای تمسک جستن به سخنان خدا و پیشوایان دین خدا داشته اند. کلام الهی فصلالخطاب همه ادعاها بوده، شاعر زندانی توانسته است با بهره گیری از آن به کلام خود قداست و نفوذآن را بر مخاطب فزونی بخشیده، زمینه نجات خود را از حبس فراهم نماید، گاه نیز با استناد به کلامخدا و بزرگان دین مرام و عقیده دینی خود را موجه جلوه داده به تبلیغ آن پرداخته اند. گروهیدیگر هم به کلام خدا و بزرگان دین تمسک جسته تا به پیشبرد مشی و مرام اجتماعی خودبپردازند. عده ای از حبسی هسراها نیز ممضامین دینی را زمین های برای بیان عواطف انسانی و اخلاقیساخته به توصیه های تعلیمی و اخلاقی پرداخته اند.

کلیدواژه ها:

زندان نامه ، قرآن ، فرهنگ دینی ، عاطفه اجتماعی ، عاطفه اخلاقی و عقیدتی