مقایسه تطبیقی توسعه فیزیکی شهرهای مرزی شرق و غرب کشور با استفاده از تصاویر ماهواره ای چند زمانه (مطالعه موردی: شهرهای زابل و پیرانشهر)

رشد و توسعه فیزیکی شهرهای مرزی با توجه به ساختارهای دفاعی و امنیتی، مهاجرت و حرکات جمعیتی، زیرساخت های ارتباطی و حمل و نقل، مدیریت شهری، منابع معیشتی، تنوع آداب و رسوم فرهنگی و ... تحت تاثیر ارتباطات داخلی و خارجی طی سال های مختلف دچار تغییر و تحولاتی شده است. هدف اصلی این تحقیق مقایسه تطبیقی توسعه فیزیکی شهرهای مرزی شرق و غرب کشور با مطالعه موردی شهرهای زابل و پیرانشهر می باشد. بدین منظور تصاویر سنجنده های TIRS, ETM و OLI ماهواره لندست 5، 7 و 8 در بازه زمانی 1394-1365 انتخاب گردیده و مدل های هلدرن و آنتروپی شانون مورد استفاده قرار گرفتند. پس از زمین مرجع کردن تصاویر، با روش فازی به طبقه بندی تغییرات توسعه پرداخته شده و با استفاده از روش ترکیبی زنجیره های مارکوف و سلول های خودکار گستردگی شهری برای سال 1409 پیش بینی شده است. نتایج نشان می دهد که طی 29 سال مورد مطالعه، در شهر زابل اراضی ساخته شده از 2578/10 هکتار در سال 1365 به 3419/92 هکتار در سال 1394، و در شهر پیرانشهر از 612/10 هکتار در سال 1365 به 1785/90 هکتار در سال 1394 به 3419/92 هکتار در سال 1394، و در شهر پیرانشهر از 612/10 هکتار در سال 1365 به 1785/90 هکتار در سال 1394 رسیده است. در شهر زابل طی این مدت بیشترین تغییرات کاربری، در اراضی کشاورزی با 58/76 درصد و کمترین تغییرات در باغات با 0/42 درصد صورت گرفته است. در شهر پیرانشهر بیشترین میزان تغییرات کاربری، در اراضی کشاورزی با 67/88 درصد و کمترین تغییرات در اراضی بایر با 2/16 درصد بوده است. بر اساس مدل آنتروپی نشان داده شده است که طی 29 سال اخیر، گسترش فیزیکی شهرها، بازهم به صورت پراکنده و غیرمتراکم در حال رشد بوده است. اما از میزان بی قوارگی نسبت به سال 1365 در شهر پیرانشهر کاسته شده است. همچنین در فاصله ی سال های 1394-1365 حدود 85 درصد از رشد فیزیکی شهر زابل، مربوط به رشد جمعیت و 15 درصد رشد شهر مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر بوده در حالی که در شهر پیرانشهر طی سال های مذکور با توجه به منفی شدن سرانه ناخالص، تمام رشد فیزیکی شهر حاصل از رشد جمعیت بوده است. پیش بینی می گردد که طی این 15 سال در شهر زابل با توجه به جمعیت پیش بینی شده، 364/49 هکتار و در شهر پیرانشهر 94/15 هکتار به اراضی ساخته شده شهری اضافه خواهد شد. مقایسه تطبیقی شهرها با توجه به رشد جمعیت، توسعه نامتوازن شهرها را در پی داشته که نیازمند هدایت، رشد و توسعه شهرها با برنامه های مطلوب و مناسب می باشد.

کلیدواژه ها:

توسعه فیزیکی ، شهرهای مرزی ، زابل ، پیرانشهر ، تصاویر ماهواره ای چند زمانه ، مدل هلدرن ، مدل آنتروپی شانون