هرمنوتیک و تاویل آیات قرآن کریم

هرمنوتیک به معنی فن فهم و تاویل متن، از زمان سقراط و افلاطون و به قولی پیشتر از آنان، دستمایهی دانشمندان و فرزانگان بوده است. در کل، در آثار یونانی، کتب و رسالههایی از بزرگانی چون افلاطون و ارسطو در این زمینه موجود است. هرمنوتیک به معنی فن فهم و تاویل متون مقدس دینی از زمان قدیس آگوستین (سدهی پنجم میلادی) تا زمان شلایر ماخر (سدهی هجدهم میلادی) به واسطهی عالمان دینی آیین مسیح در راستای فهم و تاویل مطالب عهدین به خدمت گرفته شد. ماخر در این باب کوششهای بسیاری به عمل آورد و بعد از وی نیز در این راستا قدمهای استواری برداشته شد تا در زمان ویلهلم دیلتای، هرمنوتیسینها، هرمنوتیک را برای فهم مقصود متکلم به کار میگرفتند. لیکن با وقوع انقلاب کبیر فرانسه و آغاز دینزدایی، زبانشناسان و فیلسوفان بزرگی چون لوی استروس، میشل فوکو، امبرتواکو و در نهایت مارتین هایدگر و گادامر هرمنوتیک را در راستای فهم خود متن قرار دادند. طبق باور آنان، هرمنوتیک و روش تاویل به خواننده کمک میکند تا مقصود متن را بدون توجه به متکلم و نویسنده دریابد. در این جستار کوشش بر این است که مراحل گونه­گون تاریخی هرمنوتیک از دیر زمان تا اواخر سدهی بیستم نشان داده شود. همچنین، مسالهی تحول دیدگاههای دانشمندان در باب اعتباری بودن زبان که در نشانه­شناسی مطرح بود و پدیده­شناسی زبان، که زبان را زیر مجموعه­ای از پدیدارشناسی قرار دادند، مورد بحث قرار خواهد گرفت. در پایان نیز به تاویل طولی و عرضی (فرامتنی و بینامتنی) پرداخته می­شود و تاویل ویژهی قرآن مجید تبیین و نشان داده می­شود که تاویل آیات قرآنی با تاویلات هرمنوتیکی ماخری یا هایدگری سنخیتی ندارد، بلکه از لونی دیگر است.

کلیدواژه ها:

هرمنوتیک ، تاویل ، بینامتنی ، فرامتنی ، زبان ، فرازبان