مثال و خیال جایگاه عوالم واسط در هستی شناسی و معرفت شناسی عرفانی و هنر

نظریه عالم مثال نظریه ای هستی شناختی است که عمدتا در فلسفه، کلام، و به ویژه عرفان کارایی دارد. عالم خیال نیز عالمی است که انسان در ارتباط با عالم مثال به آن دست مییابد. امروزه کارایی های جدیدی برای این عوالم در فلسفه دین، روانشناسی، فلسفه ذهن، هنر، و ادبیات نیز تعریف شده که اهمیت بسیاری است. نوع نگرش فرهنگ غرب به عوالم ماورا، ازجمله مثال و خیال، دچار آفاتی است که اگر بدان توجه نکنیم، میتواند ما را بهرغم برخورداری از تراث عظیم علمی و معنوی در این زمینه، به همان معضلاتی دچار کند که امروزه در غرب به آن مبتلا هستند. تعریفی که آنان از این عوالم و کارکردهایشان ارایه دادهاند، به قیمت نادیده گرفتن و زیر سوال بردن بسیاری از آموزه های دینی، مثل توحید و معاد تمام شده است. از اینرو، ما در این نوشتار درصدد بیان جایگاه اصلی این عوالم در عرفان اسلامی، با توجه ویژه به آرای سهروردی، ابن عربی، و ملاصدرا برآمده ایم، همچنین مقاله حاضر به یکی از کارایی های جدید این بحث در دنیای معاصر، یعنی در هنر، اشاراتی میکند، و ثمره نگرش عرفانی اسلامی به این نظریه را با نگرش غربی مقایسه کرده است.

کلیدواژه ها:

عالم مثال ، عالم خیال ، جهان موازی ، هستی شناسی عرفانی ، هنر