کنشگری در امور خیریه به مثابه سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی در یک تعریف کلی عبارت از شبکه ای از روابط و پیوندهای مبتنی بر اعتماد اجتماعی بین فردی و بین گروهی و تعاملات افراد با گروه ها، سازمان ها و نهادهای اجتماعی است که قرین همبستگی و انسجام اجتماعی و برخورداری افراد و گروه ها از حمایت اجتماعی و انرژی لازم برای تسهیل کنش ها در جهت تحقق اهداف فردی و جمعی می باشد. بر طبق این تعریف صفات و مولفه های اصلی مورد توجه در تعریف مفهومی سرمایه اجتماعی که می توانند در ارتباط با امور داوطلبانه و خیریه مورد توجه و در صورت لزوم سنجش قرار گیرند، بدین شرح صورت بندی می شوند: مشارکت انجمنی-شبکه ای؛ اعتماد بین جمعی؛ اعتماد بین فردی؛ حمایت اجتماعی؛ همبستگی و انسجام اجتماعی. میزان ارتباطات افراد در بستر شبکه های اجتماعی و تعاملات ایشان در سطوح بین فردی و بین جمعی سبب ارتقای سطح همکاری ها و به تبع موجب افزایش اعتماد، مشارکت، حمایت و همبستگی اجتماعی می شود که روی هم رفته مفهوم سرمایه اجتماعی را شکل می دهد. مشارکت اجتماعی می تواند در سطوح مختلف خرد، میانی و کلان جامعه صورت پذیرد. یکی از این سطوح مشارکت اجتماعی در شبکه های انجمنی و فعالیت های داوطلبانه است. یکی از انواع کنش های داوطلبانه که از مشارکت اجتماعی افراد سرچشمه می گیرد و در نهایت به افزایش اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و حمایت اجتماعی منجر می-شود، کنش داوطلبانه خیریه است. فعالیت خیریه بعنوان اقدام شخصی و داوطلبانه در جهت خیر عمومی و نفع اجتماع یک شاخص مهم از ظرفیت یک جامعه برای شناسایی مشکلات عمومی و توسعه استراتژی ها و بالفعل کردن پتانسیل های بالقوه برای پرداختن به آنها در جهت رفع و یا تقلیل شان است. در حقیقت سخاوت اجتماع در فراهم کردن و ارایه کمک های خیریه و داوطلبانه و همچنین تشکیل نهادهای مردم نهاد و سازمان های غیرانتفاعی و خیر خواهانه در جهت حل مشکلات عمومی از پیش شرط های توسعه جامعه مدنی به شمار می آید و بیشتر از آن، نوعدوستی و اقدام به کار خیر، یکی از ارکان اصلی ایجاد و تقویت ارتباطات و بسیط کردن شبکه های روابط جمعی در درون جوامع است که به واسطه تولید اعتماد و تعهد و بازنشر ارزش ها و هنجارها در میان اقشار مختلف به بازتولید سرمایه اجتماعی می انجامد. لذا می توان گفت که سرمایه اجتماعی و رفتار خیرخواهانه بعنوان دو مولفه در یک رابطه دوسویه و متقابل قرار دارند که از یکسو سرمایه اجتماعی که از دل روابط درون گروهی-سازمانی پدید می آید، منجر بعمل داوطلبانه خیرخواهانه می شود و از دیگر سو، اقدام به کنش های مبتنی بر امر خیر به نوبه خود افزایش سرمایه اجتماعی را سبب می شود.

کلیدواژه ها:

سرمایه اجتماعی ، امور خیریه ، مشارکت اجتماعی ، مشارکت انجمنی ، حمایت اجتماعی ، همبستگی و انسجام اجتماعی