سیر تطور اندیشه جاودانگی از اسطوره تا عرفان

اندیشه مانایی و زندگانی جاوید، از آغاز حیات، ذهن انسان را به خود مشغول کرده است؛ این اندیشه که از آن با عنوان «کهن الگو» یاد می کنند، عامل تحرک و پویایی وی برای رسیدن به این آرزوی دیرین بوده است. در آغاز، انسان بدون توجه به بعد روحانی خویش، تلاش کرد جسم خویش را جاودانه سازد؛ و با طرح پدیده هایی اکسیرگونه همچون آب حیات، گیاه، حصار و رویین تنی، می خواست قهرمانان خود را جاودانه سازد؛ چنان که نمود آن را در اساطیر ملل گوناگون، می توان یافت؛ اما هیچ کدام از این آرزوها در دنیای بیرونی مصداق پیدا نکرد. اما با ورود انسان به دوران تمدن و شهرنشینی و آغاز زندگی فلسفی، تلاش کرد تا بین جسم و روح تمایزی قائل شود و جسم را که مربوط به این دنیای مادی و فاسد شدنی بود، کنار بگذارد و به دنبال اثبات ابدیت نفس یا روح نخستین باشد؛ که با ایجاد اندیشه تکرار شوندگی و تناسخ روح در موجودات دیگر، تا حدودی توانست معمای جاودانگی روح را برای خویش حل کند. اما با ظهور دین و مذهب و رد هر گونه اعتقاد تناسخ و حلول، تلاش کرد تا با بهره گیری از مبانی دینی و پیوند با عالم ماورایی، که در نتیجه ریاضت وخودسازی رخ می دهد؛ سعی کرد، روح خود را که حقیقتی خدایی داشت به پرواز درآورد و با میراندن هواهای نفسانی در خویش، خدا را در وجود خود حاضر ببیند و بدین وسیله به یکی از آرمان های دیرین خود دست یابد.