کیفیت و آثار تسلیم منفعت در فقه و قانون مدنی ایران

آنچه منفعت را به عنوان یکی از اقسام مال در مقابل عین و قسیم آن قرار می دهد، این است که منفعت بر خلاف عین، جنبه ملموس و محسوس نداشته و به اصطلاح فنی از مقوله اعراض بحساب می آید. سوال اصلی این پژوهش، آیا کیفیت و تسلیم آثار منفعت در فقه و حقوق مدنی ایران به درستی تبیین شده است در بیع موضوع عقد یعنی مبیع از مقوله اعیان است و بر همین اساس تسلیم مبیع در زمان عقد و بصورت دفعی امکان پذیر است. اما در اجاره بی گمان تسلیم موضوع بصورت یکجا و دفعی امکان پذیر نیست. زیرا موضو ع اجاره یا همان منفعت به حسب فرض جنبه ی مادی و ملمو نداشته و امری تدریجی الحصول و سیال است و در زمان عقد و جود بالفعل ندارد. ماهیت و روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد و به صورت پیمایشی انجام گردیده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است هر چند موضوع اجاره منافع عین است اما به دلیل ماهیت تدریجی منافع، تسلیم در اجاره تدریجی و با فعلیت ذرات منفعت صورت می گیرد . احکام مترتب بر تسلیم در اجاره نیز بر تسلیم واقعی منافع که به تبع خود منفعت، تدریجی است مترتب است. لذا تلف یا عیب حادث در اثناء اجاره و پس از تسلیم عین، تلف و عیب بعد از قبض محسوب نشده و موجب انفساخ یا خیار نسبت به بقیه منافع است. در اجاره عین کلی نیز برخلاف بیع، تسلیم مصداق موجب سقوط دین نشده و برائت ذمه تدریجا صورت می گیرد و تلف و عیب مصداق موجب انفساخ یا حق فسخ نشده و تنها الزام موجر به تسلیم بدل را در پی دارد. قانونگذار تنها در مورد تسلیم متقابل عوضین از معیار تسلیم واقعی منافع عدول کرده و سقوط حق حبس و امکان مطالبه اجرت را بر تسلیم حکمی منفعت یعنی تسلیم عین مترتب کرده است.

کلیدواژه ها:

منفعت ، عین مستاجره ، تسلیم ، حقوق ایران ، فقه