رابطه قاعده نفی ضرر با قاعده نفی حرج

فقهاى اسلام، با الهام از منابع و متون اسلامى، قواعد فقهى بسیارى را عرضه کرده اند. دو قاعده فقهی لاضرر و لا حرج از این دست از قواعدند که کاربرد فراوانی در فقه دارند. بر طبق قاعده لا ضرر، نه کسی حق دارد به دیگری ضرر و زیان برساند و نه حکم ضرری در اسلام واقع شده است. قاعده لاحرج نیز به این منظور است که هر تکلیفی که دشوار و مشقت زا باشد ساقط می شود. با توجه به بررسی های انجام شده در این پژوهش در باب این موضوع که آیا عسر و حرج به معنای ضرر است و آیا هر ضرری نفی حکم خواهد کرد باید عنوان کرد که درست است که بسیاری از تکالیف با سختی و مشقت همراهند، اما آن سختی نفی شده است که از حد طبیعی فراتر رود و معیار تشخیص بین سختی معمولی با سختی فراتر از حد معمول عرف است. در واقع باید گفت که نسبت عسر و حرج با ضرر نسبت عموم و خصوص مطلق است به این معنا که هر حرجی ضرر است اما تمام ضررها حرج نیستند.

کلیدواژه ها:

ضرر ، ضرار ، عسر ، حرج ، معیار نوعی