تحلیل و بررسی مفهوم عقل در قرآن کریم از منظر داده های زبانشناسی و معناشناسی

جای هیچ گونه شکی نیست که مباحث حوزه ی فلسفه به ویژه شاخه های علوم عقلی در اسلام ارتباط مستقیم و حتی اقتباس و شرح و تکمیل فلسفه ی یونان و اندیشه های حکمای ایران قبل از اسلام بوده است؛ بر همین مبنا،پژوهش حاضر باطرح مباحثی در این زمینه آغاز می شود و سپس کلیاتی درباره ی عقل در فلسفه و کلام اسلامی بیان می گردد، و در ادامه مباحث ، موضوع جایگاه عقل در کلام مسیحی و همچنین آراء برخی از اندیشمندان مسلمان درباب عقل ذکر شده و برخی ازشواهد مربوط به عقل در قرآن کریم بیان گردیده است.همچنین در این پژوهش تلاش گردیده، اشاراتی به آیات و روایاتی کهعظمت و شان عقل را در مسیر رهیافت های دینی و معرفت طلبی انسان مومن به نمایش می گذارند، صورت گیرد.نتایج این پژوهش بیانگر آن است که در قرآن کریم همانطور که در پژوهش حاضر نیز مستند به آراء صاحبنظران و مفسران، بیان شدهاست غالبا عقل در مواردی به کار می رود که ادراک و فهم با عواطف و احساسات آمیخته شود و به دنبال آن عمل باشد؛ مثلا اگر قرآن کریم در بسیاری از بحث های خداشناسی، نمونه هایی از نظام شگفت انگیز این جهان را بیان می کند و سپس می گوید ما این آیات را بیان می کنیم *... لعلکم تعقلون* )بقره/ 242 ( ): تا شما تعقل کنید.( میان مفهوم بهره گرفته شده از عقل، زمینه هایی از عمل و ادراک نیز مدنظر است و در حقیقت، عقل عملی و ادراکی مورد تایید و تصدیق قرآن کریم قرارگرفته است؛ از این نظر، در فهم کاربردهای قرآنی مشتقات قرآنی عقل به برداشت های تفسیری که مراد از عقل را عقل عملی و ادراکی می دانند بایدبیشتر توجه نمود