باباطاهر در انعکاس عین القضات

آموزه های عرفان باباطاهر و عین القضات، که امتداد شناسه های مکتب تصوف عاشقانه خراسان در جغرافیای فرهنگی ایران تلقی می شود، هدف پژوهش حاضر است. در نگاهی کلی، همانندی های باباطاهر و عین القضات، حداقل در سه محور عمده، قابل بررسی است: مولفه ها و ارکان عقاید - مسایل و مصایب فرهنگی عصر - باورداشت های عرفانی و نحوه سلوک. هر چند مبانی عقاید صوفیانه نزد تمام سلسله ها از ارکانی مشترک نشان دارد، اما بازخوانی آنها مباحثی چون ارجمندی مقام انسان، وحدت وجود، و عشق را در بنیان اندیشه باباطاهر و عین القضات، پررنگتر جلوه می دهد. این دریافت مستلزم اشاره هایی به اوضاع فرهنگی بسیار بغرنج و آشفته عهد ایشان است، تا از این رهگذر پرتوی بر قدر مجاهدت فکری این دو، در چنان معرک های، افکنده شود؛ چنان که آشوب های سیاسی پیاپی آن عصر نشانه هایی از عقیم گذاشتن عامدانه فرهنگ تناور ایرانیان با مهندسی کردن فلسفه تمدن و تفکر و تعبد جامعه دارد. از پی تحلیل مشترکات خواسته (باورها) و ناخواسته (گزاره های آجتماعی) در دو محور پژوهش، نحوه سلوک عرفانی این دو بیشتر نمایان می شود. از جمله؛ به نحو شاخص فانی شدن در انوار جذبات الهی، مردموار بودن در عین تجرد از خلق، رواداری مشفقانه نسبت به مذاهب و انسان ها، همسانی در حس و خیال و ساده گویی شاعرانه، موضع آگاهانه و نه متعصبانه ایشان نسبت به فلسفه و کلام، ایفای نقش در تداوم مکتب تصوف خراسان، و... عشقی ازلی که در کلام ایشان با مرگ آگاهی ممزوج شده است

کلیدواژه ها:

عرفان ، انسان ، وحدت وجود ، عشق ، فلسفه ، باباطاهر