تاریخ جهانگشا؛ فاجعه یا تراژدی

تاریخ جهانگشا و شیوه روایی آن از قتل عام مغول این برداشت را به مخاطب القا میکند که با یک متن تراژیک روبهرو هستیم. پیش از هر چیز درباره تراژدی باید گفت که ما با یک نوع ادبی سروکار داریم نه یک مفهوم توسع یافته معنایی. پس باید به شاخه بزرگتر تراژدی، یعنی درام و هنر نمایشی بپردازیم. درام به زبان ساده یعنی یک روایت منسجم که دارای آغاز، اوج و پایان باشد. عواملی دیگر همچون پیرنگ، تعلیق، و چندصدایی باعث تاثیرگذاری بیشتر بر خواننده میشود. اما مهمترین عنصر درام و تراژدی شخصیت است. به نظر میرسد در تاریخ جهانگشا ما با تیپهایی روبهرو هستیم که شخصیت نمیشوند. بنابراین مرکز ثقل تراژدی، یعنی قهرمان تراژیک، در این متن وجود ندارد. برای ملموس شدن مفاهیم این مقاله به ناگزیر نیمنگاهی هم به تاریخ بیهقی داشته ایم. با توجه به جایگاه بلند ادبی این متن، این سوال شکل گرفت که آیا بیان این فجایع تراژدی است یا فاجعه در واقع این مقاله در پاسخ به این سوال تدوین شده است و با بررسی تراژدی با کمک فن شعر ارسطو، مولفههای تراژدی را در تاریخ جهانگشا بررسی و تحلیل میکنیم.