وقایع نگاری در نگارگری ایران دوره افشارنمونه موردی: نگاره فتح دهلی از نسخه خطی جهانگشای نادری 1171 ه.ق

نگارگران ایرانی در به تصویر کشیدن موضوعات مختلف، به دو صورت کلی عمل کرده اند.گروهی با استفاده از تخیل خود به بازآفرینی داستان ها و روایات حقیقی و گاه تخیلی در قالب تصاویر و عناصر خیالی پرداخته اند. گروهی نیز در این بازآفرینی، روایتی مستند از رویداها ارایه داده اند. تاریخ جهانگشای نادری روایتی مستند از دوره افشار است که به قلم میرزا محمد مهدی استر آبادی نگاشته شده است. از این کتاب نسخه ای خطی به تاریخ 1171 ه.ق موجود است که دارای چهارده نگاره رنگی است. در این پژوهش، نگاره فتح هند از این نسخه به عنوان نمونه انتخاب و با بررسی ساختار نگاره، چگونگی روایت نقاش از این رویداد مورد بررسی قرار گرفت. بررسی ها نشان می دهد که نقاش گمنام این اثر، با استفاده هوشمندانه از ترکیب بندی، انتخاب صحیح محل قرار گیری افراد، نحوه ترسیم دو سپاه ایران و هند و همچنین استفاده هدفدار از عناصر مختلف، آنچه را که در مورد این رویداد دیده یا شنیده است به درستی و با دقت تمام به تصویر کشیده است. این پژوهش نشان می دهد که برخلاف باور رایج، آثارهنری در ادوار تاریخی ایران صرفا با هدف لذت بصری بیننده خلق نشده است. بلکه گاه حقایقی پنهان از تاریخ یک ملت را باز گو کرده اند. از این رو هر برگ از نگارگری ایرانی، به شرط نگاه عمیق و موشکافانه می تواند فراتر از لذت بصری، نکاتی مهم از تاریخ و فرهنگ این سرزمین را برای محققان و پژوهشگران آشکار سازد.

کلیدواژه ها:

جهانگشای نادری ، نگارگری ، نسخ خطی ، هنر دوره افشار