بررسی سبک شناسانه لایه موسیقایی غزلیات خلیل االله خلیلی (شاعر معاصر افغانستان)

لایه موسیقایی یکی از لایه های پنجگانه تشکیل دهنده شعر است که در بررسی های سبک شناسانه موردتوجه بسیار قرار میگیرد. در این لایه سطوح مختلف موسیقایی (بیرونی، کناری، درونی و معنوی) مورد بررسی قرار میگیرند و بر اساس بسامد و آمارگیری، غنا و ضعف هر یک و نقش آن در انتقال محتوا و شاکله سبکی شاعر ارزیابی میشود. بر این اساس لایه موسیقایی در غزلیات خلیل االله خلیلی، شاعر شهیر افغان، بررسی شد که برآیند بر این قرار است: موسیقی درونی برجسته ترین سطح موسیقایی در غزلیات خلیلی است و برآمده از بسامد چشمگیر سجع (به ویژه موازنه)، تکرار (صامت و واژه) و جناس (ناقص اختلافی) است. موسیقی کناری و بیرونی به اقتضای قالب غزل در تمامی آثار رعایت شده است؛ فراوانی چشمگیر آثار مردف، به تقویت این سطح از موسیقی انجامیده؛ هرچند که استفاده از ردیفهای فعلی و قافیه های آسان، امکان ترکیبسازی و آشناییزدایی را از شاعر سلب کرده است. بسامد سه بحر رمل، هزج و مجتث و عدم تنوع در آن، به ضعف این سطح و گاهی عدم تناسب وزن و محتوا انجامیده است. همچنین است بهرهمندی از اوزان جویباری که القاگر نوعی سکون و استمرار ملایم در محتوا محسوب میشوند. موسیقی معنوی نیز از غنای کمتری نسبت به موسیقی درونی برخوردار است و به بهره مندی از مراعات النظیر، تضاد و ایهام محدود میشود.

کلیدواژه ها:

سبک شناسی ، لایه موسیقایی ، غزل ، خلیل االله خلیلی