هنجارشکنی های وزن و قالب در شعر فارسی

ساختار وزن و قالب، رکنی مهم در تشخیص شعر است، چون شعر باید بر قالبهای شعری و اسلوبهای خاص ساختار عروضی بنا شده باشد. در اواخر قرن سوم هجری در زبان و ادبیات فارسی قالبهایی جدید پدید آمد که برخلاف ساختار و قالب مرسوم و رایج گذشته بودند که در قالب مسمط، مستزاد، ترجیع بند و ترکیب بند نمود یافت. پژوهش حاضر ضمن ارایه تعریفی از شعر و وزن و جایگاه آن در ادبیات فارسی، تغییر و تحول ساختاریوزن و قالب شعر این ادبیات را در قرن های سوم تا دهم هجری به روشی توصیفی- تحلیلی بررسی و تبیین کرده است. نتایج نشان میدهد همزمان با تغییرات در شعر عربی و یا اندکی بعد از آن به مرور زمان و در اثر اقتباس و ابتکار ایرانیان در قالب ها و ساختار شعر فارسی نیز تغییراتی ایجاد شد که نمودهای آن را میتوان در مسمط، ترجیع بند، ترکیب بند و مست زاد یافت. اگرچهاین قالبها دقیقا با همدیگر یکسان نیستند، اما در مواردی مانند تغییر اوزان و نیز شکل کلی ساختمان شعر با هم همخوانی دارند.

کلیدواژه ها:

ساختار شعر ، وزن و قالب شعر ، تحول ساختاری شعر ، شعر فارسی