بررسی کارکرد بلاغی ایجاز، اطناب و مساوات در شاهنامه فردوسی

ایجاز آن است که سخنور در حداقل لفظ، حداکثر معنی را بگنجاند. شرط لازم برای این امر آن است که کم کردن الفاظ ،باعث وارد شدن لطمه به معنی نشود .علمای بلاغت مجاز را دو گونه دانسته اند؛ایجازحذف و ایجاز قصر. ولی اطناب به معنی زیاده گویی و به درازا کشاندن کلام است. این موضوع درزبان عادی عیب محسوب می گردد، اما درزبان ادبی نه تنها عیب نیست، بلکه به نظر می رسد که اصل ادبیات بر اطناب بنا شده است؛ به طوری که یکی از وظایف اصلی شاعر یا ادیب آن است که موضوعی واحد در قالب های مختلف و به اشکال گوناگون بیان نمایند. اما مساوات تساوی لفظ و معناست که در سبک عادی ( چه گفتار چه نوشتار) مستحسن است. در ادبیات کمتر با مساوات سر وکار داریم چون در آنجا که عالم ترغیب و ترهیب است باید با اغراق خوبی را خوبتر ویا بد و بدی را بدتر یا خوب جلوه دهند وغالبا با ایجاز یا اطناب هنری مواجهیم.در این مقاله کوشش شده که کارکردهای بلاغی ایجاز، اطناب و مساوات را باتوجه به موارد گفته شده، در شاهنامه فردوسی استخراج و در برخی موارد توضیحی مختصر درباره هریک ذکر گردد.حاصل این پژوهش نشان می دهد که فردوسی علاوه بر تبحر فوق العاده در آرایشهای بیانی، در معانی استادی مسلم و کم نظیر است.

کلیدواژه ها:

فردوسی ، شاهنامه ، علوم بلاغی ، ایجاز ، مساوات