مدل سازی مطلوبیت رویشگاه گونه ی باریجه (Ferula gummosa) براساس روش های مبتنی بر حضور تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی ( ENFA ) مطالعه موردی (حوزه دهستان سیوکانلو شهرستان شیروان)

محدود شدن رویشگاه ها و نزول جمعیت گونه ها به ویژه گونه های دارویی به دلیل افزایش تخریب و بهره برداری غیر اصولی انسان در طبیعت، توجه بسیاری از محققان را به مدل سازی پراکنش گونه های گیاهی برانگیخته است. با توسعه تکنولوژی در سال های اخیر، مدل سازی رویشگاه های گیاهان دارویی در مقیاس بزرگ، تبدیل به یک کانون تحقیقات جدید شده است. در این پژوهش، با استفاده از مدل آنتروپی حداکثر و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی برای گونه Ferula gummosa در شهرستان شیروان مورد استفاده قرار گرفتند. رویشگاه گونه ی باریجه Ferula gummosa به عنوان گونه ی دارای ارزش دارویی، صنعتی فراوان مدل سازی گردید؛ به این ترتیب که داده های حضور این گونه از 400 نقطه با سیستم مختصات جفرافیایی ( GPS ) در منطقه مطالعاتی مراتع شهرستان شیروان، استان خراسان شمالی جمع آوری و نقشه متغیرهای محیطی از جمله توپوگرافی، اقلیم به کمک روش های زمین آمار از نقشه رقومی ارتفاع تولید گردید و متغیرهای مربوط به خاک از حفر 8 پروفیل خاک در منطقه و نقشه های پهنه بندی هدایت الکتریکی، سدیم، درصد کربن آلی اسیدیته گل اشباع و شاخص رطوبت توپوگرافیک تهیه و پس از بررسی های اولیه (نرمال بودن داده ها، بررسی وجود مقادیر پرت و غیره ) در نهایت نقشه ی رویشگاه بالقوه گونه ی باریجه از نقشه عوامل موجود در مدل ENFA در نرم افزار Biomapper تهیه شد. نقش عوامل محیطی در پراکنش و دقت گونه ی باریجه در روش تحلیل عاملی بررسی شد. برای بررسی صحت مدل ENFA از نمایه Boyce استفاده شد, میزان صحت مدل در این آزمون ها برابر 1 / 90 در مدل تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی برای گونه ی باریجه تعیین گردید. بر طبق آنالیز ENFA مهمترین عامل در تعیین رویشگاه پتانسیل باریجه فاکتور طبقات زمین شناسی تعیین شد.پس از آن، هدایت الکتریکی، ارتفاع از سطح دریا و محتوی یون سدیم و درصد شیب نسبت به سایر عوامل اهمیت بیشتری را نشان دادند. و ژیومورفولوژی از نوع سازند تیرگان، بر پراکنش گونه در این منطقه تاثیر زیادی داشت. مقادیر عوامل حاشیه گرایی و تخصص گرایی و دامنه تحمل به ترتیب برابر 5 / 98 % و 15 / 395 و 65 % نشان دهنده این است که گونه در رویشگاه های کرانه ای و به متغیرهای محیطی تخصصی تر و در محدوه ویژه ای دیده می شود. مدل ENFA که براساس نمونه برداری صریح و روشن برآورد احتمال وقوع را محاسبه می کنند می تواند جایگزین مناسب بعضی از مدل های توزیع گونه ای جهت آنالیز تشخیص در عرصه مراتع مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

تجزیه و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی ، باریجه ، نقشه رویشگاه بالقوه