تحلیل بینامتنی تلمیحات قرآنی در دیوان عراقی بر اساس نظریه کریستوا

قرآن کریم، همواره یکی از آبشخورهای اصلی شعر و ادبیات فارسی و یکی از پشتوانه های فرهنگی نویسندگان و شاعران مسلمان پارسی گو بوده است. در این میان، شاعران عارفبه، دلیل پیوند طبیعی عرفان و تصوف اسلامی با نصوص دینی و خصوصا0 قرآن کریم، بیش از دیگران تحت تاثیر کتاب الهی قرار داشته اند.فخرالدین ابراهیم عراقی هم که یکی از مشایخ نامدار تصوف و عرفان اسلامی است، در اشعار خود به صورت های گوناگون از این پشتوانه فرهنگی سود جسته است. از این رو پژوهش پیش رو میکوشد تا با بهره گیری از نظریه بینامتنیت و رویکرد یولیا کریستوا در مطالعات بینامتنی(قواعد نفی های سه گانه)، تلمیحات قرآنی در دیوان عراقی را استخراج و به روشکمی و توصیفی-تحلیلی بررسی و تحلیل نماید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که از میان انواع نفی های سه گانه، عراقی بیشتر به نفی جزئی یا اجترار گرایش داشته و قریب 76 درصد از تلمیحات قرآنی در دیوان او به صورت نفی جزئی بازتاب یافته، سهم نفی متوازی از این تلمیحات حدودا22 0درصد و نفی کل6ی یا حوار اندکی کمتر از 3 درصد بوده است. به نظر میرسد تمایل عراقی به نفی جزئی و بیرغبتی او به استفاده از نفی کل6ی، توجه شاعر به کارکردهای بلاغی تلمیح و احتمالا0 در نظر گرفتن مقتضای حال مخاطب عام شعر صوفیانه بوده است.

کلیدواژه ها:

فخرالدین ابراهیم عراقی ، تلمیحات قرآنی ، بینامتنیت ، یولیا کریستوا.