مفهوم شناسی « شکست بازار » و نقش آن در سیاستگذاری فناوری

تجربه کشورهایی همچون کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا ( ژاپن، کره جنوبی، تایوان، مالزی، سنگاپور و ...) و نیز کشورهای نسبتاً موفق آمریکای لاتین همچون برزیل و مکزیک و کشورهای دیگری مانند چین، ترکیه و هند، نشان داده است که تا چه حد سیاستگذاری هدفمند و سنجیده دولت می تواند روند توسعه فناوری را شتاب بخشد . در مطالعات و مجادلات اخیری که در توجیه این تجارب صورت گرفته و می گیرد، سخن از بحث تکراری و قدیمی » دخالت و یا عدم دخالت دولت « نیست، بلکه این مجادلات بر میزان دخالت دولت در توسعه صنعتی و فناوری متمرکز است؛ بدین معنا که حدود و ثغور دخالت دولت در توسعه صنعتی و فناوری چیست؟ آیا صرفاً در اتخاذ سیاستهای خنثی و بسترساز ( سیاستهای عملکردی مانند توسعه آموزش و سرمایه گذاری ) محدود می شود و یا آنکه فراتر، بر اعمال سیاستهای فعالانه و انتخابگر نیز شامل می شود؟ بررسی و تحلیل موشکافانه ابعاد این مجادلات، می تواند در تبیین « سیاست صنعتی و فناوری » صحیح و تعمیق علمی مباحث راهگشا باشد . از این رو مقاله حاضر، یکی از ابعاد کلیدی و درواقع رکن اساسی سیاست صنعتی و فناوری، یعنی سیاستهای انتخابی را مورد مطالعه قرار داده و به بررسی و تحلیل ریشه اصلی این سیاستها یعنی پدیده » شکست بازار « می پردازد . بدین منظور سه دیدگاه در بیان و تفسیر شکستهای بازار مد نظر قرار گرفته اند : دیدگاه سیاست استراتژیک تجاری، دیدگاه اخیر بانک جهانی و دیدگاه تکاملی ( نهادگرایان ). پس از بررسی و تحلیل هریک از این دیدگاه ها مشخص می شود که دیدگاه نهادگرایان بر موضوع توسعه فناوری بخصوص در کشورهای درحال توسعه تأکید فراوان داشته و متناسب با آن، رویکرد فعالانه را در سیاستگذاری توسعه تکنولوژی توصیه می نماید

کلیدواژه ها:

شکست بازار ، سیاستگذاری تکنولوژی ، سیاست صنعتی ، بانک جهانی ، نهادگرایان