آسیب شناسی نقش دولت و شوراهای شهر در تأمین منابع درآمدی شهرداری‌ها

شهرداری نهادی عمومی و غیردولتی با شخصیت حقوقی مستقل است که به حکم قانون مأمور به انجام برخی از خدمات عمومی بسیار مهم، در محدوده‌ی قانونی و حریم شهرهاست و یگانی از تقسیمات کشوری و جلوه‌گاه اصلی زیست‌ جمعی اجتماعات بشری در زندگی نوین امروزی محسوب می‌شود. بنابراین باید گفت شهرداری مؤسسه‌ای است که به دلیل پذیرش بخش عمده‌ای از تصدی‌های دولت و حاکمیت برای ارائه خدمت به شهروندان غلبه‌ی نفع همگانی در فعالیت‌هایش، نمود عینی انکارناپذیری دارد. به همین دلیل اساسی است که دولت نمی‌تواند نسبت به وضعیت شهرداری‌ها و توانایی یا ضعف آنها در ادای تکالیف تعیین شده بی‌تفاوت باشد، زیرا شهرداری یک بنگاه خصوصی نیست. با وجود این دلایل تا سال 1362 بیشترین منابع درآمدی و مالی شهرداری‌ها، از محل اعتبارات عمومی و به دست دولت تأمین می‌شده است، فرایندی که قانون بودجه‌ی 1362 با تأکید بر استقلال مالی و درآمدی شهرداری‌ها بر آن نقطه پایان گذاشت. البته در همان زمان و هم زمان با بحث استقلال مالی و درآمدی شهرداری‌ها، وزارت کشور مکلّف شد که در مدت شش ماه لایحه‌ی وابسته به منابع درآمدی پایدار شهرداری‌ها را تهیه و از طریف دولت برای تصویب مجلس شورای اسلامی ارائه کند که این مهم انجام نشد. بنابراین باید گفت که یکی از چالش‌ها و آسیب‌های اساسی در تعیین منابع درآمدی شهرداری‌ها بی‌عنایتی دولت به نقش خود در این زمینه است که می‌توانست در قالب‌های گوناگونی جلوه‌گر شود، با این حال برای بررسی، تحلیل و آسیب‌شناسی و بازشناسی نقش دولت و شوراهای اسلامی در تعیین منابع درآمدی شهرداری‌ها باید موضوع از جنبه‌ها و زوایای مختلف تجزیه و تحلیل شود. جنبه‌های گوناگون بررسی در این پژوهش می‌تواند موارد زیر را در بر داشته باشد: 1- مبانی الزام دولت و شوراهای شهر در تعیین و تأمین منابع درآمدی شهرداری‌ها؛ 2- حدود صلاحیت دولت و شوراهای شهر در تأمین منابع درآمدی شهرداری‌ها؛ 3- صلاحیت‌های دولت و شوراها در تأمین منابع درآمدی شهرداری‌ها هم‌راستای یکدیگرند یا در عرض هم قرار دارد؛ 4- نقاط اشتراک و افتراق صلاحیت‌های دولت و شوراها در این قلمرو کدام است؛ 5- مهمترین چالش‌ها و آسیب‌های وارد بر صلاحیت هریک از مراجع در تعیین منابع درآمدی شهرداری‌ها کدام است و 6- نظام مطلوب و پیشنهادی درآمدی در پاسخ به آسیب‌ها و محدودیت‌های وارد بر صلاحیت‌ها و اختیارات دولت و شوراها کدام است. بدیهی است دستیابی به پاسخ‌های قانع‌کننده در ارتباط با هر یک از پرسش‌های بالا می‌تواند دست‌مایه‌ای برای بحث‌های علمی و کارشناسی بیشتر و موجب گشودن دریچه‌های امیدوارکننده در نظرگاه مدیران و برنامه‌ریزان شهری برای توجه جدی‌تر به موضوع منابع درآمدی شهرداری‌ها و روش‌های تأمین آن باشد.

کلیدواژه ها:

حاکمیت ، شهرداری ، شورای شهر ، منابع درآمدی ، رابطه بین دولت و شهرداری