تعیین مکان های ژنهای کنترل کننده صفات کمی (QTL) عملکرد و اجزا عملکرد در لاین های هاپلوئید مضاعف شده جو

بذر ٧٢ لاین مضاعف شده جو (DH) حاصل از تلاقی رقم Steptoe با رقم Morex همراه والدین در سال های زراعی 81-80 و 82-81 در طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار کشت و بلافاصله آبیاری شدند . صفات مورد اندازه گیری عبارت بودند از : تاریخ گلدهی، تاریخ ظهور سنبله، تاریخ رسیدن، ارتفاع بوته، طول سنبله،تعداد پنجه در هر بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه و عملکرد دا نه. به منظور شناسائی ژنهای کنترل کننده صفات مرتبط با تحمل جو به خشکی، تکرارهای اول و دوم یکبار بعد از کاشت و یکبار نیز در زمان به خوشه رفتن آبیاری شدند ولی تکرار سوم طبق عرف محل ٥ بار آبیاری شد . داده های صفات مورد بررسی تجزیه مرکب شد و تفاوت های معنی داری در آن ها مشاهده گردید . همچنین صفات تاریخ گلدهی، تاریخ ظهور سنبله، تعداد پنجه، طول سنبله و پروتئین دانه با سال اثر متقابل معنی داری نشان دادند . زمان گلدهی با زمان ظهور سنبله (**0/861=r) و با زمان رسیدن (**0/640=r) همچنین ارتفاع بوته با طول سنبله (**0/595=r) همبستگی مثبت و معنی در سطح ١% نشان داد . اما زمان ظهور سنبله با زمان رسیدن (**0/572-=r) همبستگی منفی و معنی دار نشان داد . ضریب تغییرات صفات مورد اندازه گیری فوق به ترتیب 1/7، 2/2، 1/1، 7/3، 7/3، 26/0، 13/1، 9/9، 5/3 و 32/5 درصد بود . بیشترین ضریب تغییرات در صفات «عملکرد دانه» و «د پنجه در بوته» و کم ترین ضریب تغییرات در صفات «تاریخ رسیدن» و «تاریخ گل دهی» مشاهده شد. رگرسیون چند گانه خطی نشان داد که تغییرات مقدار عملکرد دانه توسط سه صفت تعداد پنجه در بوته، تعداد دانه در سنبله و درصد پروئتین دانه توج یه می شود. برای اکثر صفات مقدار وراثت پذیری بیش از ١٢ % برآورد شد. در تجزیه QTL برای افزایش دقت و توان محاسباتی از نرم افزار MULTIQTL با انتخاب G × E استفاده شد . با این روش میانگین داده های دو ساله مربوط به چند صفت محاسبه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . برای تعیین نقشه QTL از نقشه ژنتیکی مربوط به ٣٢٧ نشانگر ملکولی RFLP که در سایت Grain Genes در پرو ژه NABGMP آمر یکا وجود دارد، استفاده شد . طول کل کروموزوم ها دراین نقشه 1226/3 سانتی مورگان با میانگین فاصله 3/75 سانتی مورگان بین دو نشانگر بود. QTL ها برای شاخص تنش برای تمام صفات و همه کروموزوم ها به غیر از کروموزوم 6H تعیین شدند. بزرگترین مقدار LOD مربوط به صفات طول سنبله (18/1) و زمان گلدهی (11/1) و ارتفاع بوته (10/1) که به ترتیب برای طول سنبله روی کروموزم 3H (56/6%=r2) برای زمان گلدهی روی کروموزوم 2H (30/7%=r2) و برای ارتفاع بوته روی کروموزوم 3H (36/4%=r2) بود. در این بررسی صفات و ویژگی ها ی QTL برای شرایط مخصوص ایران و مزایای آن برای کمک به اصلاح نبات در شرایط خشک نیز مورد بحث قرار گرفت و مشخص شد که تمام QTL های پیدا شده مربوط به صفات تاریخ گلدهی، ارتفاع بوته، د رصد پروتئین دانه، عملکرد دانه، تعداد پنجه در بوته و زمان ظهور سنبله با محیط اثر متقابل دارند.

کلیدواژه ها:

جو هاپلوئید مضاعف شده ، ضریب تغییرات ، نقشه ژنتیکی ، نشانگرهای مولکولی ، وراثت پذیری ، تنش خشکی