مطالعه توارث عملکرد دانه گندم و اجزا آن تحت شرایط تنش و عدم تنش خشکی

به منظور تعیین نحوه عمل ژن و توارث عمل کرد دانه و اجزای آن از روش تجزیه میانگین نسل ها با استفاده از آزمون مقیاس مشترک که همزمان تمام نسل ها را مورد آزمون قرار می دهد ، استفاده شد . این تحقیق در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج انجام گرفت . به منظور به دست آوردن بهترین مدل ژنتیکی برای صفات مختلف تحت شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی، ژنوتیپ ها و نسل های آماده شده در سال های قبل مورد ارزیابی قرار گرفتند . بذور نسل های مورد نیاز برای انجام آزمایش تجزیه میانگین نسل ها شامل نسل های والدین BC1 ،F2 ،F1 ،(P2, P و BC2 برای تلاقی های سرداری × 7007، سرداری ×7107 و 5593×7107 تهیه شدند . ارقام سرداری و 5593 مقاوم و ارقام 7007 و 7107 حساس به خشکی می باشند. در آزمایش مربوط به هر تلاقی از طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار استفاده گردید ، بطوری که در هر آزمایش دو تکرار تحت شرایط آبیاری معمول و دو تکرار تحت شرایط تنش آبی قرار گرفت . برای اندازه گیری صفات مورد مطالعه از جوامع والدین و F1 ها ازهر کرت ١٠ بوته تصادفی ، در جوامع حاصل از تلاقی های برگشتی از هر کرت ٥٠ بوته و در F2 ها از هر کرت ١٠٠ بوته رقابت کننده انتخاب شدند . صفات اندازه گیری شده در آزمایشات عبارت بودند از : وزن بوته ، تعداد پنجه ، ارتفاع بوته ، طول سنبله ، وزن سنبله های هر بوته، تعداد دانه در سنبله ، وزن ١٠٠ دانه و عملکرد دانه . میانگین (m) و اثرهای ژنها شامل ، اثر افزایشی (d)، اثر غالبیت ،(h)، اثر متقابل افزایشی × افزایشی [i]، افزایشی × غالبیت [j] و غالبیت × غالبیت [l] برای صفات مختلف برآورد شد ، ولی همه اثرهای ژنی تواما در کلیه صفات مشاهده نشد . مدل ساده افزایشی ‐ غالبیت به تنهایی برای هیچکدام از صفات کفایت نکرده و مدلهای دارای اثرات اپیستازی برازش خوبی نشان دادند . اثر غالبیت ژنها مهم ترین عامل ژنتیکی کنترل در بیشتر صفات مورد بررسی شناخته شد . علی رغم معنی داربودن اثر افزایشی در بیشتر صفات، اهمیت این اثر کمتراز اثر غالبیت بود . ضمنا اپیستازی غالبیت× غالبیت [l] اهمیت بیشتری نسبت به اپیستازی افزایشی × افزایشی [i] داشت و برآوردهای درجه غالبیت مبین کنترل ژنی بیشتر صفات به صورت غالبیت بود.

کلیدواژه ها:

گندم ، توارث ، عمل ژن ، مقاومت ، تنش خشکی