تحلیل شبکه اجتماعی در راستای ساماندهی مدیریت مشارکتی مراتع با دو شیوه بهره برداری مشاعی و شورایی (مطالعه موردی: مراتع قشلاقی شهرستان کلات)

رویکرد کلینگر و اکوسیستمی در مدیریت مراتع کشور اقتضا میکند تا تمامی اجزای اکوسیستم و روابط آنها به خوبی شناخته شوند. این شناخت لازمه مدیریت پایدار و برنامه ریزی صحیح در مراتع است. هدف از انجام این مطالعه، تحلیل شبکه اجتماعی بهره برداران در نظام های مختلف بهره برداری مرتع، از دیدگاه بهره برداران در مراتع قشلاقی حوزه شهرستان کلات است. در این راستا سامانه ای عرفی مراتع سلامت نهه و سربلوطی با دو شیوه بهره برداری مشاعی و شورایی، انتخاب و با توجه به اهداف و فرضیات تحقیق از طریق مصاحبه مستقیم با بهره برداران منطقه، ماتریس های اعتماد و مشارکت بر اساس پرسشنامه تحلیل شبکه ای تولید شدند. بدین منظور از پیوندهای اعتماد بین شخصی و مشارکت در امور مرتعداری و با استفاده از شاخص های سطح کلان شبکه مانند تراکم، دوسویگی و انتقالیافتگی پیوندها، میانگین فاصله ژیودزیک استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که میزان سرمایه اجتماعی در بین بهرهبرداران منطقه مورد مطالعه در پیوند اعتماد و مشارکت در حد کمتر از متوسط است که در این خصوص سامان مشاعی مورد مطالعه، وضعیت مناسب تری دارد و پایداری روابط، تعادل شبکه و پیوندهای اعتماد و مشارکت بهرهبرداران منطقه مورد مطالعه نیز در حد متوسط نهادینه شده است. همچنین سرعت پایین گردش پیوند اعتماد و مشارکت و عدم اتحاد در بین بهره برداران منطقه، بویژه در سامان شورایی سرجنگل، از دیگر چالشهای مهم در ساماندهی مدیریت مشارکتی مرتع در این منطقه است. با توجه به نتایج تحلیل شبکه اجتماعی مورد بررسی نتیجه گیری میشود، توجه به شرایط ارتقا ء دهنده سرمایه اجتماعی بالاخص در سامانهای شورایی ضمن اعتمادسازی و ایجاد تمایل بهره برداران منطقه مورد مطالعه به منظور مشارکت در فعالیت های مرتعداری، باعث بهبود شرایط طبیعی سامانهای مرتعی خواهد شد

کلیدواژه ها:

سرمایه اجتماعی ، تحلیل شبکه ای ، تراکم ، مدیریت مشارکتی مرتع ، مراتع کلات