اصول و مضامین بهداشت روان در رباعیات خیام

مقدمه و هدف : یکی از زمینه هایی که نیازمند پژوهش های نظام مند در هنر و ادبیات ایران می باشد، کارکرد آن در زمینه های مربوط به سلامت و طب است. بجز تعداد بسیار محدودی از مقالات علمی در مجلات پژوهشی و تعداد بسیار محدودتری کتاب، تقریبا فعالیت قابل توجه و پژوهش نظام مندی در زمینه های مرتبط با سلامت در ارآث بزرگان ادبیات ایران صورت نگرفته است. هدف این نوشتار آن است تا نشان دهد که مضمون هایی در میان رباعیات خیام کارکردهایی در بهداشت روانی دارند.روش بررسی: سازمان بهداشت جهانی سلامتی را نه فقط در نبود بیماری و یا ناتوانی، بلکه یک وضعیت با رفاه جسمی، روانی و اجتماعی تعریف کرده است. بر این اساس، بهداشت روانی وجود حالتی از رفاه روانی در فرد می باشد که در آن شخص قادر می گردد با شناخت کافی از توانمندی های خود و امکانات موجود در محیط، فشار ها و تنش های روزمره زندگی را مدیریت کرده و از نظر اجتماعی مفید و سازنده باشد. نسخه های متعددی از رباعیات خیام در زبان فارسی وجود دارد که بر اساس آنها تعداد رباعیات او از چند عدد انگشت شمار تا چند صد و حتی بیش از هزار ذکر شده است. بدیهی است که در مورد اصالت و صحت انتساب آنها به خیام به سادگی نمی توان اظهار نظر نمود. یکی از اولین بحث های جامعی که در این زمینه صورت گرفته توسط صادق هدایت بوده که یک بررسی جامع روی رباعیات خیام انجام داده است و بر مبنای خط فکری او تعدادی از رباعیات را از مجموعه وسیعی از آنها انتخاب و آنها را منسوب به خیام دانسته که برای ارزیابی و مطابقت رباعیات خیام در این مقاله مورد استفاده قرار گرفته است. و همینطور مجموعه گسترده ای از تحقیقات منتشر شده در حوزه سلامت روان بخصوص از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی برای ارزیابی اصول و مبانی بهداشت روانی مورد استناد واقع شده است.یافته ها : خیام سه رنج بزرگ روان و ذهن بشر (اندیشه مرگ، احساس تنهایی و درک پوچی) را شناسائی و روش خاص خودش را برای رهایی از آنها به زبان ساده توضیح داده است. در این مقاله، پاسخ های خیام به این مقوله ها از طریق تطبیق رباعیات او با اصول و مبانی سلامت روان انسانها مورد بررسی قرار گرفته است. خیام با یک دیدگاه ویژه در رباعیات خود و با نگاهی به واقعیت های انکار ناپذیر در زندگی بشر به یک درک عمیق و واقع بینانه از هستی می رسد که این موضوع یک نقطه آغازین و اساسی در تامین سلامت روانی هر انسانی می باشد.نتیجه گیری: خیام بر اساس بینش خاص خود نتیجه می گیرد که برای تامین سلامت در حیات روانی و آرام کردن تنش های فلسفی ذهن، می باید هر انسانی با درک واقع بینانه ای ازآفرینش و به دور از اوهام و تصورات بی پایه، و با خلاقیت، ابتکار و جستجوی کافی، یک معنا در مقیاس شخصی برای زندگی خود فراهم نماید.

کلیدواژه ها:

رباعیات خیام ، سلامت روان ، اندیشه مرگ ، احساس تنهایی ، درک پوچی