گزارش مقدماتی بررسی باستان شناسی شهرستان جیرفت حوزه ساردوئیه

ساردوئیه ناحیهی کوهستانی شمال شهرستان جیرفت را در برمیگیرد که با قلههای بالای 0333 متر منبع و سرچشمه رودها ورودخانههایی است که از ارتفاعات شمالی سرچشمه گرفته و با گذر از درههای عمیق کوهستانی به سمت دشتهای پست و حاصلخیز جنوبی جریان مییابند. نواحی کوهستانی ساردویه به واسطه برخورداری از آب کافی و مراتع سرسبز و خرم از گذشته های بسیار دور تا به امروز ییلاق قبائل کوچرو بوده که با آغاز فصل گرما، در اول بهار دشتهای پست و کم ارتفاع جنوبی را رها کرده و به مراتع کوهستانی شمالی پناه میآورند تا شش ماه از سال را که همزمان با فصل گرمای نواحی جنوبی است در این ناحیه سردسیری سپری کنند.آگاهی ما از پیشینه تاریخی و باستان شناسی حوزه ساردویه محدود به منابع تاریخی چون جغرافیا و تاریخ کرمان نوشتهی احمدعلی خان وزیری یا سفرنامه سرپرسی سایکس است که در گذر از ناحیه ساردویه به شرح مختصری از آبادیهای مهم مسیر خود اشاره کردهاند.البته هیچ کدام از این منابع گذشته های دوری را در بر نمیگیرد. بررسی باستان شناسی ناحیهی کوهستانی ساردویه در تابستان سال 1030 خورشیدی به مدت دو ماه با هدف شناسائی آثار مناطق کوهستانی شمال حوزهی فرهنگی هلیلرود به اجرا گذاشته و به انجام رسید. هدف از این بررسی که با روش پیمایشی و بر اساس نقشههای توپوگرافی 1/25000و1/50000 حوزه صورت گرفت؛ شناسائی و ثبت آثار احتمالی بود. طی این بررسی تعداد 33 اثر باستانی و تاریخی شناسایی گردید.از این تعداد یک اثر)گورستان( مربوط به پیش از تاریخ، بیست و هشت اثر مربوط به دوره تاریخی وسی و نه اثر مربوط به دوره اسلامی است و حدود بیست اثر تعیین دوره تاریخی آنها که شامل نقش کندهها و سایتهای فلز کاری و معدنکاری کهن است همراه با احتمال، حدث و گمان است. بیش از 50 % آثار دوره تاریخی را گورستانها به خود اختصاص می دهند. همچنین در دوره اسلامی حدود هفده اثر را محوطههای استقراری به خود اختصاص میدهند. بناهای دوره اسلامی که اغلب در قالب آسیاهای آبی دیده میشوند چهارده اثر است. از آثار دوره اسلامی تعداد شش اثر به قلعههای استقراری نیز تعلق دارد و سه اثر در قالب بناهای مذهبی و زیارتگاه دیده میشود. کهنترین اثر شناخته شده گورستانی است که به هزاره چهارم پیش از میلاد تعلق دارد. پس از یک وقفه طولانی مجددا در دورهی میانی تاریخی، منطقه شاهد حضور استقرارهای انسانی بخصوص با اقتصاد متکی بر دامداری است. شواهد این حضور را در قالب گورستان بزرگی چون گورستان فراش میتوان دید که یکی ازبزرگترین گورستانهای تاریخی کشور در سدههای پایانی هزاره اول پیش از میلاد تا سده های نخستین میلادی است. شواهد موجود چون قلعهها و محوطههای استقراری در سدههای نخستین تا میانی اسلامی معرف حیات بی وقفه انسانی در این بخش از حوزه فرهنگی هلیل رود است که با استقرارهای همزمان خود در ارتباط بوده و این ارتباط تا به امروز جریان دارد

کلیدواژه ها:

منطقهی ساردویه ، حوزهی فرهنگی هلیلرود ، جیرفت ، بررسی باستانشناسی ، سفال ، گورستان های تاریخی