دوگانگی صنعت تولید دست ساخته های سنگی عصر مفرغ قدیم در حوزه فرهنگی کوراارس (نمونه موردی محوطه کهنه تپه سی، آذربایجان شرقی)

کهنه تپه سی تپه ای در استان آذربایجان شرقی در حاشیه رودخانه ارس است که در با شروع فعالیت های نجات بخشی حوزه سد خداآفرین در سال 1386 مورد کاوش قرار گرفته است. کاوش های صورت گرفته در این محوطه شواهدی از وجود استقرار در دوره های عصر مفرغ قدیم، اشکانی و اسلا می را نمایان کرد. در این مقاله مجموعه دست ساخته های سنگی به دست آمده از کاوش در دوره عصر مفرغ قدیم از دیدگاه اقتصاد تولید مورد مطالعه قرار گرفته اند. ویژگی این مجموعه تنوع و تعداد کم ابزارهای رسمی و چندکاربردی و فراوانی تراشه ها است. مطالعه دست ساخته های سنگی کهنه تپه سی نشان می دهد که برخلاف سایر دوره های پیش از تاریخ در دیگر مناطق ایران، ابسیدین به عنوان ماده خام مورد استفاده در تولید دست ساخته های شاخص مثل تیغه های داس در عصر مفرغ قدیم در این محوطه از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشد. صنایع سنگی این محوطه صنعتی دوگانه را نشان می دهند که یک وجه آن تولید غیرتخصصی و غیراستاندارد تراشه ها از ابسیدین و وجه دیگر آن تولید تخصصی تیغه های داس دو وجهی از چرت است. ویژگی عناصر داس رتوش سراسری و آثار جلا در یک لبه آنهاست و به نظر می رسد شیوه تولید آنها به گونه ای شکل گرفته که بتواند محصولاتی با ضخامت استاندارد ارائه دهد، زیرا ضخامت استاندارد تعبیه این عناصر در دسته را سهل تر می نموده است. از هزاره چهارم و با روی آوردن بشر به استفاده پیشرفته از فلزات، نقش ابسیدین در بسیاری از محوطه های دیگر نیز به عنوان ماده مناسب برای ایجاد تیغه کمرنگ شد، اما در کهنه تپه سی آنچه جایگزین ابسیدین برای تولید تیغه های داس شده است، سنگ چرت است. به نظر می رسد چنین الگویی در استفاده از ماده خام بیش از آنکه ویژگی محلی محوطه باشد یکی از ویژگی های فن آوری و اقتصاد عصر مفرغ قدیم در منطقه محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

عصر مفرغ ، صنایع سنگی ، ابسیدین ، تیغه داس