الگوی بومی بهره وری و بهینه سازی مصرف آب در باغ های تاریخی خراسان جنوبی

با توجه به اهمیت موضوع آب در ایران و بالاخص استان خراسان جنوبی، و با هدف الگوبرداری از فضاهای سبز تاریخی و سنتی، این مطالعه در پی پاسخ به این سوال است که در باغها و فضاهای سبز سنتی کیفیت بهینه سازی مصرف آب با چه رویکردی به انجام رسیده است. در واقع باید پرسید چه ظرایف و جزئیاتی در نظر طراحان باغ ایرانی مورد ملاحظه بوده که معماران منظر امروزی نیز میتوانند با الگوبرداری و الهام از آنها، به بهینه سازی مصرف آب در فضای باز و سبز شهری توجه بیشتری مبذول دارند. مقاله حاضر با بررسی تعدادی از باغهای تاریخی منطقه خراسان جنوبی برخی از مهمترین راهبردها و راهکارهای طراحی و ساخت فضاهای سبز کم آب را تشریح، و چگونگی مطابقت طراحی محیط با ویژگی کم آبی مناطق را توصیف مینماید. باغهای مورد مطالعه عبارتند از: اکبریه، رحیم آباد، امیرآباد، بهلگرد (باغهای تاریخی بیرجند)، و باغ گلشن طبس. روش مطالعه توصیفی- تحلیلی بوده و علاوه بر مطالعات کتابخانهای؛ بازدیدهای میدانی و مصاحبه با برخی باغبانان و یا مشاوران با سابقه باغها به تکمیل اطلاعات کمک نموده است. در خصوص نتایج این مطالعه باید گفت که الگوی باغ ایرانی در بهینه سازی مصرف آب دارای سه پایه اصلی است؛ -1 طراحی منظر چندعملکردی، -2 رعایت اصل بوم گرایی، و -3 بروز خلاقیتهای معماری منظر. باغ سازان ایرانی فراتر از انتخاب گونه های گیاهی مطابق با میزان آب در دسترس و بهینه سازی مصرف آب، ضمن توجه به بسترهای فرهنگی- اعتقادی، با اشتغالزایی و تامین مواد غذایی جامعه و تنوعبخشی به گونه های گیاهی (مثمر و زینتی) از موجودی آب به دنبال بیشینه بهره وری بوداند و لذا فقط به فضای سبز کم آب اکتفا نکرده اند. بلکه در محیطهای کم آب، فضاهای سبز پربازده و پایدار به وجود آوردهاند. در این مقاله بر اساس مطالعه باغهای تاریخی، الگوی بومی بهینه سازی مصرف آب در باغهای تاریخی خراسان جنوبی، الگوی تلفیقی معرفی میگردد.

کلیدواژه ها:

باغ ایرانی ، فضای سبز کم آب ، بهره وری ، بهینه سازی ، الگوهای بومی.