معلولین و آمایش فضاهای عمومی شهری ارزیابی تحلیلی

فضاهای عمومی شهری امروزه در برنامه های توسعه شهری جایگاه با اهمیتی یافته اند. این امر ناشی از تاثیر این فضاها در تقویت وجهه فرهنگی – اجتماعی شهر و در نتیجه تولید سرمایه های اجتماعی است. بر خلاف تصور عامه فضاهای شهری، مفهومی فراتر از پیکره قابل مشاهده کالبدی داشته و معیارهایی همچون مباحث زیبایی شناختی یا ارزش های پیچیده اقتصادی و اجتماعی را نیز در بر می گیرد. به عنوان مثال بیکن در تایید دیدگاه متفکرین علوم رفتاری و اجتمایع، فضای شهری را در عین تجسم و عویت فیزیکی خود، مکان تعامل و بروز رفتارهای جمعی انسان در محیط شهری قلمداد میکند که روح اجتماعی و مطلوبیت جمعی را در خود بروز می دهد. در شهرسازی ما با 3 دسته از فضاها رو به رو هستیم: (1) فضاهای عمومی که عرصه تعامل اجتماعی کلیه ساکنین شهر است. (2) فضاهای نیمه عمومی که حد واسط بین عرصه رفتارهای خصوصی و عمومی تلقی می شود. (3) فضاهای خصوصی که حریم افراد و گروه های خاص به شمار می آید. در این مقاله به دلیل اهمیت فضاهای عمومی شهری تعامل بین این معلولین به عنوان یکی از گروه های آسیب پذیر اجتماعی مد نظر قرار می گیرد. از انجا که ساکنین شهرها حقوق برابر در استفاده از این فضاهای عمومی شهری دارند، لذا ایجاد فضاهایی مناسب و مطلوب برا یتمام گروه های سنی و جنسی و به ویژه گروه های آسیب پذیر (نظیر کودکان، زنان، سالخوردگان ناتوانی جسمی) بخشی از وظایف برنامه های توسعه شهری (در بعد برنامه ریزی یا طراحی شهری) قلمداد می شود. مطالعات گسترده جهانی نشان می دهد ایجاد چنین فضاهایی در شهر جدای از ایجاد کنش فعال اجتماعی، ازحاشیه نشین شدن گروه های خاص در استفاده از فضاهای عمومی شده کاسته و زمینه را جهت تعامل اجتماعی و باز تولید فرهنگ اجتماعی شهر ایجاد خواهد کرد. در این مقاله با تاکید بر ضرورت حضور موثر گروه های اجتماعی خاص به شکل عام و معلولین به شکل خاص، تاش می شود با نقد نگرش های سنتی به عرصه های عمومی فضای شهری و طرح رویکردهای نوین در این خصوص با ارزیابی سریع یک فضای عمومی شهری در تهران، چالش های فراروی امکان استفاده گروه اجتماعی معلولین از این فضاها مورد ارزیابی قرار گیرد و سپس با سایر فضاهای عمومی شهری مطلوب در جهان، شیوه های استفاده از معیارهای طراحی نیز ارائه شود.

کلیدواژه ها:

فضاهای عمومی شهری ، گروه های خاص اجتماعی ، معلولین ، برنامه ریزی مشارکتی