آمایش استان آذربایجان شرقی با تاکید بر مخاطرات محیطی (زلزله و رانش زمین)

ایران از جمله کشورهایی است که سالانه از طریق بلایای طبیعی (زمین لرزه) متحمل خسارت فراوان جانی و مالی می گردد. این کشور در روی کمربند زلزله خیزی جهان واقع گردیده ا ست. از این رو، مشخص کردن مناطق پرخطر از نظر زلزله، امری حیاتی و ضروری به شمار می رود. با مطالعه نقشه های پهنه بندی زمین ساخت و برآورد خطر نسبی زمین لرزه در ایران و نیز با مقایسه فاصله نقاط از سرچشمه های احتمالی لرزه زا و در نظر گرفتن جنبش بخشی از آنها، کل گستره به شش پهنه خطر بسیار بالا، خطر بالا، خطر نسبتاً بالا، خطر متوسط، نسبتاً پائین و خطر پائین تقسیم شده است. در محدوده مجموعه شهری تبریز، چهار گسله عمده و اصلی واقع شده اند که عبارتند از: گسله فشاری شمال تبریز- گسله فشاری تسوج - گسله شرفخانه - گسله صوفیان با توجه به اطلاعات موجود، تبریز تنها شهر کشور است که از نظر زلزله در موقعیتی قرار دارد که در تقسیم بندی به پهنه های خطر، جزو مناطق با خطر نسبی بالاست. گسل فشاری شمال تبریز، با راستای شمال غربی - جنوب شرقی و شیب زیاد به سمت شرق واقع شده است. تاکنون زمین لر زه های سهمگین بسیاری در ارتباط با جنبش گسل تبریز به وقوع پیوسته اند که از نظر بزرگی قابل تامل اند. برخی از آنها عبارتند از: 1-سال 858 م به بزرگی 5/6، 2-سال 1402 م به بزرگی 5/7، 3-سال 1721 م به بزرگی 7/7، 4-سال 1780 م به بزرگی 7/7، 5-سال 1965 م به بزرگی 1/5 و ... از سوی دیگر، توسعه سریع فضایی و کالبدی شهرهای کشور، بویژه شهر تبریز، شهرکهای مجاور و شهرهای همسایه، منجمله هریس، بستان آباد، اسکو، صوفیان و ... ب ه دلیل افزایش بی رویه جمعیت و تقاضای روزافزون مسکن و احداث ساختمانهای مسکونی، خدماتی، تجاری و ص نعتی، بدون رعایت نکات ایمنی، لزوم توجه به خطر زمین لرزه، تلفات و خسارات احتمالی ناشی از آن را بیشتر نمایان می سازد. شناخت پیکره بندی زمین که همان اشکال ظاهری و درونی زمین می باشد، برای مکان یابی و برنامه ریزی شهرها و شهرکها از جهات مختلف حائز اهمیت است. شن اخت ویژگیهای طبیعی منطقه می تواند در تعیین محلهای امن تر برای احداث سازه های مهم، اماکن عمومی و همچنین توسعه شهر و ایجاد شهرکهای اقماری تبریز موثر واقع شود. با وجود هشدارهای متخصصین، گسترش شهر تبریز به سوی شمال شهر و شمال شرق (همجوار با گسل دشت تبریز) کشیده شده و جمعیتی معادل 400000 نفر در معرض خطر جانی قرار دارند. با نگاه به نقشه زمین شناسی منطقه خاورمیانه به خوبی می توان دریافت که شمال غرب کشور و در بطن آن ناحیه شهری تبریز در پهنه بندی خطر نسب ی زمین لرزه، در موقعیت بالا و بسیار بالا قرار دارند.

کلیدواژه ها:

آمایش سرزمین ، زلزله و رانش زمین ، پهنه بندی ، سکونت گاههای شهری و روستایی