ارزیابی کارایی پرده آب بند در زمین های کارستی با نگرش ویژه به سد سلمان فارسی

احداث سد در مناطق کارستی همواره با پیچیده گیها و مخاطرات فراوان همراه است و عدم قطعیت در مورد آب بندی مناسب سد در زمان طراحی، اجرا و حتی تا هنگ ام آبگیری کامل سد ادامه دارد . یکی از بزرگترین سدهای در حال احداث کشور در ساختگاههای کارستیک، سد سلمان فارسی است . این سد در 180 کیلومتری جنوب شرقی شیراز بر روی رودخانه قره آغاج واقع شده است . سد از نوع بتنی قوسی – وزنی با ارتفاع 125 متر از پی می باشد و حجم مخزن آن در رقوم نرمال 1200 میلیون متر مکعب است . بدنه سد و تمام مسیر پرده آب بند درون آهک های کارستیک سازند آسماری قرار دارد . این سد یکی از پیچیده ترین وضعیت های زمین شناسی و هیدروژئولوژیکی را در میان سد های کشور دارا می باشد . وجود چشمه های متعدد آب سرد، چشمه های آب گرم آرتزین با دمای حدود 42 درجه ، گسلهای متعدد و زون های خرد شده تنهابخشی از این پیچیدگی را نشان می دهد . اما آنچه که سد سلمان فارسی را از دیگر سدها متمایز ساخته و باعث شهرت آن شده وجود کارست های بزرگ و متعدد آن است . به جرات می توان گفت احجام کارست های موجود در این سد یکی از بزرگترین احجام شناخته شده در سطح ساختگاه های کارستیک کشور است . در سطح دنیا نیز کارستهایی با این ابعاد در ساختگاه سد ها کم نظیر است . در فازهای مطالعاتی طرح، علیرغم انجام حفاری های اکتشافی گسترده و بکارگیری روشهای مختلف ژئوتکنیکی هیچ غار بزرگی مشاهده نشد اما در هنگام حفاری گالری های تزریق در هر دو جناح با غارهای بسیار بزرگی برخورد گردید . بزرگترین این غارها در تکیه گاه راست است که غار گلشن نامیده شده است . این غار در واقع شامل مجموعه ای ازحفرات، شفت ها ، کانالهاو تالارهای کارستی مختلف است که حجم کل آنها حدود 150000 متر مکعب برآورد شده است . برخورد با این غار در مسیر پرده آب بند مشکل بزرگی را ایجاد کرد . از یک طرف احجام غار بسیار بزرگ بود و از طرف دیگ بدلیل وجود اشکال مختلف و متنوع کارستی، محدوده غارگلشن بقدری پیچیده بود که به لحاظ فنی احداث موفقیت آمیز پرده آب بند درون غار را با تردید مواجه نموده بود . بمنظور کنترل هر گونه نشت آب پیش بینی نشده، تمهیدات ویژه ای شامل ایجاد شبکه متراکمی از پیزومترها برای ارزیابی رفتار پرده و همچنین آبگیری مرحله ای مخزن در نظر گرفته شد . آبگیری اولیه مخزن در اسفند ماه سال 1385 شروع شد . در این مرحله از آبگیری، مخزن تا ارتفاع 60 متر از پی آبگیری شد . علیرغم وجود برخی نقاط ضعف کوچک در پرده، رفتار کلی پرده آب بند مطلوب ارزیابی شده و مقدار نشت آب تاکنون ناچیز بوده است .