سیر تحول خانقاه از صدر اسلام تا قرن نهم هجری

عرفان و تصوف یکی از مسائل مهم و کلیدی پیرامون فرهنگ و تمدن اسلامی است که از قرن دوم هجری در بین مسلمانان ظاهر شده است. مسلک تصوف از همان آغاز سعی در شناخت بهتر خداوند و انسان و جهان داشت و برای نیل به این هدف مراکزی را به عنوان خانقاه پدید آورد تا بدون دغدغه فکری و با تربیت شاگردان و مریدان به این مقصود برسد. معمولاً بیشتر عارفان بزرگ برای خود خانقاهی داشته اند که در آن به تزکیه نفس، چله نشینی، سماع و ذکر، تربیت شاگردان و پذیرایی از صوفیان مسافر می پرداختند. از قرن چهارم هجری که مسلک تصوف به رسمیت شناخته شد خانقاه سازی یکی از ارکان اصلی جامعه اسلامی گردید که آثار و نشانه های آن در کتاب ها و تذکره های صوفیان باقی است. دوران ایلخانی و تیموری اوج خانقاه سازی در ایران می باشد که از مهمترین آنها می توان به چلبی اوغلو و خانقاه بایزید اشاره کرد. پلان خانقاه ها بصورت چهارگوش با حجره ها و اتاق ها در اطراف حیاط و گنبد خانه می باشد که بنا به سیستم آموزشی خانقاها در بیشتر موارد با پلان مدرسه و کاروانسرا ساخته شده اند. روش کار در این پژوهش بصورت توصیفی- تحلیلی است که با مطالعه منابع کتابخانه ای جمع آوری شده است.

کلیدواژه ها:

عرفان و تصوف ، خانقاه ، اعمال خانقاهی ، میانسرا ، گنبدخانه