نقش توسعه اراضی دیم در کاهش رواناب های سطحی ورودی به دریاچه ارومیه (مطالعه موردی: حوضه تکاب)

وضعیت کنونی دریاچه ارومیه حاصل عملکرد مجموعه ای از عوامل انسانی و طبیعی طی دهه های گذشته است. در این مقالهسعی شده است تاثیر عوامل انسانی در تغییر کاربری طبیعی و بومی محدوده مطالعاتی تکاب، به عنوان یکی ازسرشاخه های ورودی به سد بوکان، بر رفتارسنجی های متفاوت هیدرولوژیکی مورد ارزیابی قرار دهد. محاسبه و بررسی تغییرمیزان بارش، دما و آبدهی در 10 سال اخیرنشان می دهد که کاهش رواناب، ناشی از دو عامل افزایش مصارف در بالادست و عوامل اقلیمی می باشد. مهم ترین عوامل انسانی موثر را میتوان در دو دسته تغییر کاربری طبیعی و فیزیوگرافی حوضه، و افزایش مصارف و برداشت ها قرار داد. در محدوده مطالعاتی تکاب و زیرحوضه رودخانه ساروقچای، تغییر کاربری عمدت ا به صورت تغییر سطوح مراتع به اراضی دیم می باشد. از طرفی جنس تلفات در اراضی دیم عمدتا از جنس تبخیر می باشد. این تلفات از دو منظر قابل بررسی است. از نگاه اول با شخم زدن اراضی، ظرفیت جذب سطحی به شدت افزایش یافته و به تبع آن ضریب رواناب کاسته می شود. از نگاه دوم در اراضی دیم بدلیل وجود پوشش گیاهی، تبخیر و تعرق از سطح گیاه وجود خواهد داشت و به نحوی این اراضی، مصرف کننده آب محسوب می گردند. بنابراین به هر دو دلیل ذکر شده اراضی دیم در سطوح بالا، عامل موثری در کاهش رواناب محسوب می گردد. در محدوده مورد مطالعه بدلیل سطح قابل توجه اراضی دیم، به نظر می رسد تلفات ناشی از این اراضی نزدیک به 8 درصد از کاهش رواناب در رودخانه ساروق را به خود اختصاص داده است

کلیدواژه ها:

دریاچه ارومیه ، اراضی دیم ، مدیریت آب ، رواناب