بازنمایی نمادهای ایرانی و چینی در قالی های تکه انکسی خراسان شمالی

اغلب فرش هایی که در مهمترین مناطق روستایی و عشایری ایران بافته می شوند، با نقشمایه های ساده و هندسی تزیین می گردند، نقشمایه هایی که ریشه در فرهنگ و تاریخ این سرزمین دارند. ترکمن های ساکن در نواحی شمال شرقی ایران علاوه بر حفظ فرهنگ و سنت های قدیمی، در همجواری با اقوام ایرانی برخی از نقشمایه های اصیل ایرانی را اقتباس نموده و برخی از بهترین بافته های عشایری و روستایی را خلق نموده اند. قالی انسی، انکسی، انگسی یا تکه انکسی، یکی از فرش های جالب و منحصر به فردی است که توسط اقوام تکه ساکن در ناحیه جرگلان استان خراسان شمالی بافته می شود. الگوی بکار رفته در این فرش ها یادآور قالی های باغی و محرابی است با این تفاوت که بافنده ترکمن آن را با استفاده از خطوط شکسته می بافد، لازم به ذکر است که چیدمان متفاوت و حساب شده نقوش باعث گردید که اقوام همجوار آنها، همچون کردها و بلوچ ها نتوانند آن را اقتباس یا بازبافی نمایند. هدف از انجام این تحقیق معرفی قالی های تکه انکسی و کاربرد آنها در بین اقوام ترکمن است. سوال اصلی تحقیق این است که نقش تکه انکسی در دوران معاصر چه تغییراتی کرده است و عناصر تزیینی بکار رفته در آن ریشه در کدام فرهنگ ها و تمدن ها دارد؟در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی، علاوه بر معرفی فرش های تکه انکسی، برخی از نقوش و الگوهای بکار رفته در اینگونه از فرش ها نیز تا حد امکان بررسی می گردد. لازم به ذکر است که این مقاله به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام شده، و پس از طبقه بندی نمونه های موجود و تحلیل اسناد نوشتاری مشخص گردید، عناصر تزیینی بکار رفته در آن ریشه در فرهنگ و هنر تمدن های ایران و چین دارد و بافندگان ترکمن در نواحی شمال خراسان با ظرافت تمام آنها را بصورت تجریدی و انتزاعی می بافند. با مشاهده بافته های امروزی اقوام تکه ساکن در شمال خراسان می توان گفت که تغییرات اندک در نوع نقشمایه ها، ماهیت اصلی آن را دگرگون نکرده است.

کلیدواژه ها:

قالی ترکمن ، انکسی ، طایفه تکه ، شمال خراسان