مطالعه زیبایی شناسی نسخه خطی شاهنامه فلورانس

استنساخ شاهنامه، تا اواخر قاجار، همواره مورد توجه ویژه کاتبان و نگارگران ایرانی بوده و جایگاه ویژه ای داشته است تا جایی که آن را قرآن عجم نامیده اند. قدیمی ترین نسخه موجود شاهنامه، دستنویس فلورانس است که تقریبا دویست سال از زمان فردوسی فاصله دارد. از آنجا که در مورد اصالت نسخه فلورانس، مباحث فراوانی بین پژوهشگران صورت پذیرفته؛ این پژوهش انجام گرفته تا بر پایه نتایج به دست آمده از توصیف و تطبیق فنون کتاب آرایی این نسخه و نسخه های هم دوره، علاوه بر درک اصول زیبایی شناسی این اثر؛ بتوان به نتیجه مستندتری در زمینه اصالت نسخه و ابهامات پیرامون آن دست یافت. در تدوین مطالب این پژوهش از توصیف پیشاشمایل نگارانه استفاده شده است. هدف پژوهش پیش رو دستیابی به شیوه های هنری رایج در کتاب آرایی و تذهیب دوره سلجوقی و همچنین دستیابی به میزان تطابق قلم های خوشنویسی و آرایه های تزیینی شاهنامه فلورانس با نمونه های رایج هم دوره آن بوده است. با تطبیق صفحات شاهنامه فلورانس با سه نمونه از قرآن های سده 5 و 6 ه .ق، موجود در موزه آستان قدس رضوی و نیز چند سفال هم دوره، می توان شباهت های فرمی و مضمونی بسیاری را مشاهده نمود. در کل می توان گفت با توجه به ویژگی های نسخه های خطی این دوره، این نسخه کاملا مطابق با شیوه کتاب آرایی دوره سلجوقی است. این ویژگی ها عبارتند از: شیوه کتابت، شیوه تذهیب، قطع عمودی، کتابت با قلم نسخ، کتیبه های کوفی تزیینی با مضامین دعایی، جدول کشی شنگرفی و متقارن و نقش مایه های طلایی محرر شده.

کلیدواژه ها:

شاهنامه فلورانس ، کتاب آرایی سلجوقی ، تحلیل زیبا شناسانه