آموزش از طریق تست انطباق (TTFT) و نقش آن بر دانش، نگرش و عملکرد کارگران در رابطه با تجهیزات حفاظت تنفسی : مطالعه موردی، یک صنعت پتروشیمی

زمینه و هدف : اگر چه استفاده از وسایل حفاظت تنفسی (RPE) آخرین راهکار کنترل عوامل شیمیایی در محیط کار بهشمار می رود، در بسیاری از موارد که امکان بکارگیری اقدامات کنترل مهندسی وجود ندارد، استفاده از این تجهیزات اجتنابناپذیر است. بر اساس استاندارد OSHA ، استفاده از این وسایل بایستی در قالب برنامه حفاظت تنفسی (RPP) صورت گیرد. بهعبارت دیگر صرف بکارگیری RPE کفایت نمی کند و اثربخشی این تجهیزات به آگاهی و استفاده صحیح از ماسک ها و عدمنشتی آلاینده بستگی دارد که این مهم از طریق برنامه حفاظت تنفسی قابل دستیابی است. یکی از اجزای مهم برنامه حفاظتتنفسی فیت تست است که هدف از آن حصول اطمینان از توانایی رسپیراتورهای tight fitting در فراهم کردن انطباق کافی باابعاد صورت افراد است. فیت تست علاوه بر شناسایی ماسک هایی با انطباق ضعیف، فرصتی را برای آموزش و تمرین در موردنحوه پوشیدن صحیح ماسک ها فراهم می آورد. باید توجه داشت آزمون انطباق تنها انطباق ماسک با صورت افراد از نظر سایزو مدل را بررسی می کند و نمی تواند جایگزین تنظیم و پوشیدن صحیح ماسک باشد. به عبارت دیگر پوشیدن غیر صحیحماسک حتی در صورت منطبق بودن ماسک با صورت کاربر و موفقیت در تست انطباق منجر به جلوگیری از نشت آلاینده بهداخل و کاهش کارایی ماسک نمی شود. به همین خاطر نحوه تنظیم دقیق ماسک توسط کارگران و انجام تست نشت یابی(USC) قبل از هر بار استفاده ضروری است. همانطور که بیان شد، آگاهی کارگران در مورد نحوه استفاده صحیح از RPE وبویژه انجام USC در کنار آزمون انطباق ماسک نقش مهمی در حصول اطمینان از اثر بخشی ماسک های تنفسی در حفاظتکارکنان در برابر مخاطرات تنفسی دارد و انجام فیت تست نیز علاوه بر شناسایی ماسک هایی با انطباق ضعیف، فرصتی را برایآموزش و تمرین در مورد نحوه پوشیدن صحیح ماسک فراهم می آورد این مطالعه با هدف بررسی تاثیر آموزش نحوه استفادهصحیح از ماسک های تنفسی در حین Fit test بر دانش، نگرش و عملکرد کارگران در یک واحد تصفیه پساب صنایعپتروشیمی انجام شد.مواد و روش ها: این مطالعه بصورت مقطعی در واحدهای تصفیه پساب صنایع پتروشیمی در ایران انجام گرفت. روش نمونهگیری بر اساس سرشماری شامل تعداد 118 نفر از کلیه کاربران ماسک های تنفسی واحد ذکر شده بود. روش کار به اینصورت بود که افرادی که برای انجام فیت تست به واحد بهداشت صنعتی مراجعه می کردند ابتدا تحت یک دوره آموزشی 15دقیقه ای بصورت فیلم ویدئویی قرار گرفتند که مفاد این ویدئوی آموزشی شامل تمامی اجزای یک برنامه حفاظت تنفسی بود.در مرحله بعدی توسط پزشک متخصص طب کار معاینه شده و افرادی که صلاحیت استفاده از ماسک را داشتند وارد مرحلهبعدی مطالعه شدند. سپس آزمون انطباق برای افراد دارای صلاحیت انجام شد و چنانچه در آزمون انطباق رد می شدند، قبل ازتکرار فیت تست، نحوه صحیح تنظیم و پوشیدن ماسک و نیز انجام USC مجددا بصورت چهره به چهره به آن ها آموزش دادهشد. به منظور سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد کارکنان در خصوص برنامه حفاظت تنفسی، پرسشنامه KAP (دانش، نگرش وعملکرد) قبل از مداخله آموزشی و سه ماه پس از فیت تست و آموزش تکمیل گردید. در این مطالعه جهت انجام آزمون انطباقاز کیت ساخته شده توسط شرکت Moldex با طعم بیترکس استفاده شد. همچنین پرسش نامه KAP در 4 بخش شاملاطلاعات دموگرافیک افراد، سوالات آگاهی (14 سوال)، سوالات نگرش (9 سوال)، سوالات عملکرد (9 سوال) طراحی گردید وروایی محتوایی پرسش نامه توسط خبرگان بررسی و پایایی آن با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت (α=0/834) برای آنالیز نتایج حاصل از این پرسشنامه، با توجه به غیر نرمال بودن داده ها، علاوه بر آمار توصیفی، از آزمون Wilcoxon برای مقایسه امتیازات آگاهی، نگرش و عملکرد قبل و بعد از آموزش، و از آزمون های Mann-Whitney و Kruskal-Wallis برای بررسی رابطه مشخصات دموگرافیک با امتیازات آگاهی، نگرش و عملکرد استفاده گردید. کلیه محاسبات با استفاده از نرم افزار SPSS-21 انجام و سطح معناداری 0/05 در نظر گرفته شد. یافته ها : نتایج مطالعه نشان داد که 56/9% از افراد از ماسک نیم صورت و 44/1% از ماسک تمام صورت استفاده می کردند. از تعداد 118 نفر شرکت کننده 45 نفر (38/1%) دارای انطباق نامطلوب بوده و وارد فاز آموزشی مرحله دوم شدند که در نهایت 45 % از این افراد پس از دریافت آموزش مجدد در حین انجام فیت تست در آزمون پذیرفته شدند. نتایج آنالیز ویلکاکسون نشان می دهد که نگرش و آگاهی افراد بعد از مداخله تفاوت معناداری نسبت به حالت قبل از مداخله دارد (p-value≤0.05). همچنین بین میانگین آگاهی و نگرش افراد با میزان تحصیلات قبل از انجام مداخله ارتباط معناداری برقرار بودو پس از مداخله ارتباط غیر معنادار بود. همچنین بین سایر مشخصات دموگرافیک از قبیل وضعیت تاهل، مصرف سیگار وسابقه کار، با سطح آگاهی، نگرش و عملکرد قبل و بعد از آموزش رابطه معنی داری مشاهده نشد (P-value<0.0).نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که با آموزش جنبه های مختلف استفاده از وسایل حفاظت تنفسی به کاربران در حینانجام فیت تست، آگاهی و نگرش کاربران در مورد جنبه های مختلف RPE ارتقاء پیدا کردند. در این مطالعه علاوه بر بررسیعینی TTFT بر نحوه استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت تنفسی، دانش، نگرش و عملکرد کارکنان (KAP) نیز قبل و بعد ازمداخله مورد بررسی قرار گرفت. نتایج استخراج شده از پرسش نامه KAP نشان داد که TTFT منجر به ارتقاء معناداری درسطح آگاهی و نگرش افراد گردید بطوریکه پس از مداخله آموزشی، وضعیت آگاهی هیچ یک از شرکت کنندگان در سطحضعیف و خیلی ضعیف نبوده و اکثر افراد در سطح خوب قرار داشتند. به طور کلی استفاده از TTFT می توان سطح دانش ونگرش کارکنان در خصوص حفاظت تنفسی و نیز نحوه استفاده و تنظیم صحیح ماسک های تنفسی را ارتقا داد در حقیقتآموزش کاربران از طریق آزمون انطباق (TTFT) به آموزش دهنده این امکان را می دهد که مستقیما از طریق مشاهده رفتارکاربران آموزش های مورد نیاز را بطور تئوری و عملی به کاربر بدهد.

کلیدواژه ها:

برنامه حفاظت تنفسی ، تست انطباق ، آموزش ، دانش ، نگرش