ارزیابی مدل های مورد استفاده در ریسک وقوع سیلاب و تهیه نقشه پهنه بندی در استان های گلستان، مازندران و گیلان

زمینه و هدف: سابقه وقوع مخاطرات طبیعی در جهان به درازای تاریخ بشر است و هیچ مکانی از دنیا مصون از این حوادثنبوده و نیست. از جمله ی حوادث محیطی طبیعی می توان به سیلاب اشاره کرد که در کشور ایران بعد از زلزله جزء حوادثزیان بار بوده است. تجارب مطالعاتی کشورهای مختلف نشان می دهد که اولین گام در جهت کاهش آثار زیان بار سیلاب،شناخت مناطق سیل گیر و پهنه بندی این مناطق از لحاظ میزان سیل گیری است تا بتوان بر اساس نتایج بدست آمده، دربارهچگونگی استفاده از اراضی و کاربری های مختلف کشاورزی، صنعتی، خدماتی و مکان یابی سکونت گاه های شهری و روستاییتصمیم گیری اصولی و بهینه نمود.مواد و روش ها: عوامل مختلفی در وقوع پدیده سیلاب نقش دارند که در این تحقیق از ده معیار فاصله افقی تا رواناب، فاصلهقائم تا رواناب، مدل ارتفاع رقومی، شیب، پوشش گیاهی، جریان تجمعی، شاخص فورنیه اصلاح شده، شماره منحنی،شاخصرطوبت توپوگرافی و شاخص موقعیت توپوگرافی برای پهنه بندی خطر سیلاب استفاده شده است. نقشه ی معیار این ده معیار بارزولوشن 30 متر تهیه شده است. همچنین از نظرات کارشناسان در حوضه های مختلف برای بررسی ارتباط بین معیارها بهرهگرفته شده است. مناطق مورد مطالعه در این تحقیق شامل استان های گلستان، مازندران و گیلان می باشد. برای پیاده سازی ازتلفیق روش های تصمیم گیری چندمعیاره با سیستم اطلاعات مکانی استفاده شده است. در این تحقیق از روش فازی دیمتلبرای بیان ارتباطات میان معیارها با یکدیگر بکار برده شده است و وزن نهایی معیارها با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه بدستآمده است. در نهایت هر معیار در وزن مربوط به خود ضرب شده و از تلفیق نقشه های معیار با یکدیگر، نقشه ی نهاییپهنه بندی سیلاب تهیه شده است. مناطق مورد مطالعه از لحاظ پتانسیل سیل خیزی در پنج کلاس از خیلی زیاد تا خیلیکم طبقه بندی شده اند.یافته ها: درصد خطر پذیری استان گلستان در سطوح خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد به ترتیب برابر با 26/3، 8/6، 10/6، 14/9 و 39/6 بود. این مقادیر برای استان مازندران به ترتیب برابر با 26/6، 10/2، 11/6 و 39/1 و برای استان گیلان به ترتیب برابر با 26/3، 8/6، 10/6، 14/9 و 39/6 بودند. نتیجه گیری: نقشه خطر سیل می تواند در تعیین مکان های توسعه یافته یا در حال توسعه نقش بسزایی داشته باشد تاخطرات جانی و مالی ناشی از سیلاب تا حد زیادی کاهش دهد. قابلیت های سیستم اطلاعات مکانی کمک می کند تا بهپردازش و تحلیل معیارهای مکانی مختلف در ریسک سیلاب پرداخت و این گونه نقشه ها را تهیه کرد.

کلیدواژه ها:

سیلاب ، فازی_دیمتل ، فرآیند تحلیل شبکه ، سیستم اطلاعات مکانی