بررسی تنوع ژنتیکی برخی ارقام و لاین های گندم دیم خراسان شمالی با استفاده از نشانگرهای بیوشیمیایی

گندم یکی از مهمترین محصولات غذایی اصلی جهان بوده که 17 درصد محصول جهانی، نزدیک به نیمی از تغذیه مردم جهان و 20درصد پروتئین و کالری کلی غذای انسان را شامل می شود. گندم مهمترین گیاه زراعی دنیاست که عمده ترین بخش مصرف آنمربوط به تولید نان است پس نقش مهمی را در تامین نیاز غذای بشر ایفا می کند.کیفیت نانوایی گندم معلول نوع و مقدار پروتئینهای ذخیره ای دانه گندم(آندوسپرم) است، زیر واحدهای سنگین گلوتنین که حدود 30 درصد از کل گلوتن دانه را به خود اختصاصداده مسئول استحکام و کیفیت خمیر آرد گندم هستند. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و ارزیابی کیفیت نانوایی برخی ارقام و لاینهای گندم دیم خراسان شمالی با استفاده از نشانگرهای بیوشیمیایی، تعداد 20 نمونه گندم اخذ شده از مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی خراسان شمالی به همراه رقم چینی بهاره (chinese spring) که از موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر کرج فراهم گردیده، به عنوان رقم استاندارد برای کیفیت نانوایی، در آزمایشگاه ژنتیک دانشگاه آزاداسلامی واحد بجنورد مورد بررسی قرارگرفت.برای تفکیک زیر واحدهای گلوتنین ازروش SDS-PAGE استفاده شد.برای ارزیابی کیفیت نانوایی آلل های مختلف در مکان های ژنی کنترل کننده زیر واحدهای گلوتنین با وزن مولکولی بالا به کمک رقم چینی بهاره در آنها شناسایی و امتیاز ژنومی کیفیت برای هر یک تعیین شد. در مکان ژنی Glu-A1 زیر واحد نول با فراوانی 80/92 در مکان ژنی Glu-B1 زیر واحد 8-7 یا فراوانی 85/71 و در مکان ژنی Glu-D1 زیر واحد 12+2 با فراوانی 80/92 شناسایی شدو ارزش نانوایی نمونه ها بر اساس امتیازات آللی کسب شده به ترتیب 6، 5، 4 و 3 بدست آمد ؛ برای بررسی تنوع ژنتیکی به منظور تجزیه داده های الکتروفورزی به حضور و عدم حضور هر یک از باندها به ترتیب عدد یک و صفر داده شد ماتریس داده های حاصل با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل خوشه ای گردید. پروفیل پروتئین های ذخیره بذر گندم 14 باند را تشکیل داد که از این میان همگی 14 باند مشاهده شده پلی موروف بودند و باند منومورفی مشاهده نشد و نتایج الکتروفورز بیانگر این نکته بود که اکثر نمونه ها از نظر تراکم و شدت باندها تفاوت داشتند نتایج حاصل از تجزیه کلاستر نشان داد که 21 نمونه مورد مطالعه بر اساس صفات تعداد باندهای پروتئینی و حرکت نسبی هر باند به 6 دسته گروه بندی شدند. همچنین ماتریس فاصله حاصل از تجزیه خوشه ای با روش جاکارد از نقطه نظر HMW-GS بر اساس تشابه ژنتیکی نشان داد که لاین نهم و رقم بومی دیوه دیشه (دندان شتر) دارای بیشترین میزان فاصله از یکدیگر و رقم رصد با رقم آذر 2 کمترین فاصله ژنتیکی را از یکدیگر داشتند.

کلیدواژه ها:

گندم ، پروتئین های ذخیره ای ، زیرواحدهای سنگین گلوتنین ، الکتروفورز ناپیوسته ، تنوع ژنتیکی