برآورد راندمان واقعی آبیاری حوضه آبریز رودخانه زاینده رود و نقش آن در سیاست گذاری هایی که رفع کمبودها را از طریق بالا بردن راندمان آبیاری در دستور کار قرارمی دهد

نسبت بین آب خالص مورد نیاز گیاه به کل آبیکه برای آبیاری اراضی کشاورزی در یک حوضه آبریز مصرف می شود را،راندمان آبیاری می نامند . راندمان آبیاری یکی از پارامترهای اساسی و مهم یک حوضه آبریز است و هرگونه اشتباه در برآوردآن ، بصورت مستقیم در اجرای سیاست های آبی آن حوضه آبریز ، تأثیر می گذارد. برای افرادیکه شناخت واقعی از پیچیدگیهای حوضه آبریز زاینده رود، بخصوص زایش آب و استفاده مجدد از آن ، در طولمسیر رودخانه را ندارند، در نگاه اول و براساس تجارب مناطق دیگر و روشهای مورد استفاده آبیاری ، راندمان آبیاری را حدود 40 تا 50 درصد برآورد می نمایند. انتخاب این عدد، این شائبه را بوجود می آورد که با اصلاح روش های آبیاری برای کاهشتلفات آب، از طریق استفاده از روش های مدرن و احداث بیشتر کانالهای بتنی و ... صرفه جویی حدود 10 تا 30 درصدی را درحجم آب مصرفی، شاهد خواهیم بود و این صرفه جویی رقمی حدود 500 تا 800 میلیون مترمکعب در سال را بالغ می گردد . بدیهی است نتایج حاصل از این صرفه جویی ، جبران کمبود آب ناشی از عدم توازن منابع و مصارف آب را در بر خواهد داشتو نیازی به تمهیدات دیگر وجود ندارد . درصورتیکه واقعیت چیز دیگری است و راندمان آبیاری بدلیل استفاده مجدد و بعضاًچند باره ، در بخش هایی از حوضه آبریز در طول رودخانه ، حدود 70 درصد می باشد و امکان افزایش آن از روشهای ذکر شده میسر نیست .در این مقاله ابتدا با توجه به حجم منابع آب سطحی در دست بهره برداری در کشاورزی ( 1685 میلیون مترمکعب) ،84 )، کل حجم - حجم منابع آب زیرزمینی برداشت شده برای کشاورزی ( 3350 میلیون مترمکعب) برای سال مرجع آماری ( 85آبیاری با احتساب آب در چرخه، 5035 میلیون مترمکعب و حجم آب در چرخه با کسر آب برگشتی از آب شرب، 2617 میلیون مترمکعب بدست آمد. با توجه به اعداد و ارقام محاسبه شده، حجم آبیکه واقعاً در کشاورزی مصرف می گردد، برابر با 2418 5035-2617 ) میلیون مترمکعب محاسبه شد. حجم آب خالص مورد نیاز سالانه نیزبراساس سند ملی، بر حسب 58 مترمکعب در هکتار، برای اراضی کشاورزی به مساحت 261257 هکتار و 8000 مترمکعب در هکتار برای اراضی سبز حاشیه شهرها به مساحت 5000 هکتار ، 1559 میلیون مترمکعب در سال بدست آمدبا توجه به نتایج بدست آمده در این مقاله پیشنهاد می گردد ، برای رفع مشکل کمبود آب در حوضه آبریز زاینده رود، مسئله افزایش راندمان، توسط مسئولین ذیربط بخصوص کارشناسان وزارت نیرو و جهاد کشاورزی، بعنوان یک راهکار حذف گردد . زیرا در چنین حالتی حل مسئله به بیراهه تمایل نموده و مشکل اساسی و نارضایتی های بوجود آمده در ارتباط با عدم تأمین آب حقابه داران کشاورز، نه تنها حل نمی شود بلکه با گذشت زمان احتمالا افزایش نیز می یابد .

کلیدواژه ها:

راندمان آبیاری ، حوضه آبریز زاینده رود ، رفع کمبود آب ، صرفه جویی آب