تحلیل عملکرد مدیریت آب در کلان شهرها و چالش های پیش رو

مدیریت منابع آب کشور نگران کننده است؛این روزها اعداد و ارقام مربوط به استحصال و بهره برداری از آب چنان عجیب می نمایند که باورشان مشکل است. صحبت از ۳۰۰ میلیارد متر مکعب تبخیر سالانه است؛ یعنی ۷۰ درصد آبی که به کشور وارد می شود. اثرات این سبک مدیریت منابع آب کشور به شکل های مختلف خود را نشان می دهد. از سرمای بهاره، تگرگ های درشت دانه و بادهای توفنده گرفته تا همه عواملی که سبب سخت تر شدن شرایط زیست محیطی کشور می شوند. با توجه به گزارش سال آبی، حجم آب موجود در سدهای کشور تا ۱۶ فروردین ماه سال ۱۳۹۳ از مجموع ۱۵۲ سد کشور که برای تأمین آب شهرها ساخته شده اند، ۵۷ سد کمتر از ۴۰ درصد آب دارند که این میزان 38 درصد از ظرفیت کل مخزن آب سدهای کشور را تشکیل می دهد. براین اساس ۱۹ سد کشور بین ۴۰ تا ۵۰ درصد آب، ۲۷ سد ۵۰ تا ۷۰ درصد، ۲۵ سد ۷۰ تا ۹۰ درصد و ۲۴ سد بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد آب دارند. همچنین مخازن آب سدهای کشور هم اکنون ۴۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب است که در مجموع ۲۵ میلیارد و ۱۹۰ میلیون مترمکعب آب دارند و این میزان ۵۳ درصد از ظرفیت کل را شامل می شود. حجم آب ورودی به سدها در سال جاری ۱۸ میلیارد و 850 میلیون مترمکعب بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۲۱ میلیارد و ۸۰ میلیون مترمکعب بوده، ۱۱ درصد کاهش نشان می دهد. میزان حجم آب خروجی از سدها در سال جاری ۱۲ میلیارد و ۵۱۰ میلیون مترمکعب بوده که این میزان نسبت به ۱۳ میلیارد و ۷۳۰ میلیون مترمکعب سال گذشته، ۹ درصد کاسته است. تبخیر اندازه گیری شده از تشت کلاس A در ایستگاه سینوپتیک فرودگاه مهرآباد در سال ۱۳۹۲ معادل ۲۵۰۰ میلی متر بوده است و در همین بازه زمانی پتانسیل تبخیر سالانه یزد ۳۲۰۰ میلی متر ثبت گردیده است؛ یعنی پتانسیل تبخیر این دو نقطه تنها ۷۰۰ میلی متر تفاوت دارد. امسال حدود ۴۰ درصد حجم مخزن سدها خالی است، سال آینده حجم خالی سدها بیش از این خواهد بود و به شکلی تصاعدی، خیلی زود به حجم خالی خواهیم رسید. هنوز برای مدیریت، زمان هست و خیلی کارها می توان انجام داد. هنوز می شود گرایش منابع طبیعی کشور را با مدیریت صحیح تغییر جهت داد و به جای نشستن در انتظار فاجعه، به تعادل بین استحصال و مصرف آب رسید و روش های معمول جهانی نگهداری آب به دور از تابش خورشید را محسوب می شوند، مورد استفاده قرار داد. از این راه می توان میراث قابل قبولی « نوین » که با کمال تأسف هنوز برای ما برای نسل های آینده بر جای گذاشت. امید به افزایش بارش بدون مدیریت پوشش گیاهی که خود تابعی از مدیریت منابع آب است عبث می نماید. صحبت از تهدید آبی ۳۷ میلیون نفر در ده شهر بزرگ کشور در میان است. حکایت از امکان آموزش و فرهنگ سازی از پائین ترین تا بالاترین سطح مصرف کننده آب است. امید است روزی با فروش نفت خام به دنبال خریداری و تامین آب مورد نیاز کشور نباشیم. بایستی از خواب بیدار شد، تکانی به خود داد و علم را فهمید.

کلیدواژه ها:

مدیریت ، سال آبی ، سد ، بارش ، منابع طبیعی ، بحران و آموزش