مطالعه صفات مرتبط با عملکرد روغن دانه در هیبریدهای امیدبخش آفتابگردان از طریق تجزیه و تحلیل ضرایب مسیر

آفتابگردان ( Helianthus annuus L. ) یکی از گیاهان عمده روغنی است که روغن آن دارای کیفیت بالایی بوده و زراعت آن در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران رایج است. عملکرد روغن دانه به عنوان یک صفت مهم اقتصادی می تواند هدف برنامه های اصلاحی قرار گیرد. به منظور تعیین روابط علت و معلولی عملکرد روغن با برخی صفات مهم زراعی در هیبریدهای امیدبخش آفتابگردان و تعیین سهم آن دسته از صفات که بیشترین تاثیر را بر عملکرد روغن دانه دارند، آزمایشی با 16 هیبرید آفتابگردان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و با اندازه گیری صفات دوره رشد، ارتفاع بوته، زاویه خمش، قطر طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد روغن دانه و عملکرد روغن دانه در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان اجرا گردید. در این بررسی ضرایب همبستگی فنوتیپی صفات نشان داد که عملکرد روغن بیشترین همبستگی مثبت را به ترتیب با صفات عملکرد دانه، ارتفاع بوته، زاویه خمش و وزن هزار دانه داشته و بین عملکرد روغن و در صد روغن همبستگی معنیداری وجود نداشت. بر اساس تجزیه رگرسیون مرحله ای مشخص شد که دو صفت عملکرد دانه و در صد روغن دانه 99 درصد از تنوع موجود در عملکرد روغن را توجیه می کنند. بر اساس نتایج تجزیه ضرایب مسیر مشخص گردید که صفت عملکرد دانه بیشترین اثر مستقیم مثبت و وزن هزار دانه بیشترین اثر مستقیم منفی را بر عملکرد روغن داشتند، اگرچه همبستگی این دو صفت با عملکرد روغن مثبت و معنیدار بود. توجه به اثرات غیر مستقیم نشان داد که وزن هزار دانه از طریق دو صفت عملکرد دانه و درصد روغن اثرات غیر مستقیم مثبت و بزرگی را بر عملکرد روغن دارد. از طرف دیگر درصد روغن دانه با وجود عدم همبستگی ساده با عملکرد روغن دانه، دارای اثر مستقیم مثبت و اثر غیر مستقیم از طریق وزن هزار دانه بر این صفت بود. در مجموع صفت عملکرد دانه به عنوان مهمترین صفت در گزینش هیبریدهای با عملکرد روغن بالا و پس از آن درصد روغن به عنوان معیاری جهت گزینش قابل استفاده اند و سایر صفات با وجود همبستگی بالا قابل کاربرد نیستند.

کلیدواژه ها:

آفتابگردان ، عملکرد روغن ، عملکرد دانه ، تجزیه ضرایب مسیر