تجلی فلسفه سهروردی در مسجد

نور از عوامل موثر بر ارزش فضایی است که به عنوان غیر مادی ترین عنصر محسوس طبیعت، حضور چشمگیری در معماری اسلامی داشته، تا آنجا که در تفکر اسلامی به عنوان مظهر تقدس و نمادی از عالم معنا شناخته می شود. تاملی در آیات و رموز نهفته در قرآن کریم، مفاهیم و مظاهر نور را به زیبایی متذکر می گردد. این مضامین در سوره ی نور به روشنی مشهود است. پیرو آیه 35 سوره ی نور، خداوند، نور آسمان ها و زمین است ؛ االله نورالسموات والارض . همان تعبیری که سهروردی حکیم و فیلسوف مشهور ایرانی، از آن به نور الانوار یاد می کند و آن را باعث افزایش قدرت حضور می داند. از دیدگاه سهروردی جهان شامل درجاتی از نور و ظلمت می باشد و انسان اسیر شرایط محیطی و مادی است که تلاش دارد خود را به نور الانوار (اشراق) برساند. به نظر می رسد فلسفه ی اشراق، تحت تاثیر آموزه های سوره نور، فعل آفرینش را نیز گونه ای نوربخشی بداند. لذا این نوشتار، با هدف جستجوی ابعاد، وجوه و جنبه های کاربردی نور، بر آن است که به تبیین تجلی آیات سوره نور در معماری با استفاده از فلسفه اشراق بپردازد. در این راستا، مسجد به عنوان نمونه ی موردی واجد ارزش که استفاده از عنصر نور در آن به سرحد خود می رسید مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به مطالعات صورت گرفته اینگونه به نظر می رسد که نور در عین تسلسل و تداوم، دارای نقاط عطف است و نوعی کشش را ایجاد می کند که مخاطب را به سوی نقطه ای که وجود نور الانوار است جذب می کند و در واقع نقش انفصال از دنیای مادی و اتصال به وجود خداوند لایتناهی و جهان معنوی را دارد. روش تحقیق این پژوهش با توجه به ماهیت بحث به صورت توصیفی-تحلیلی و در بستر مطالعات میدانی و کتابخانه ای می باشد.

کلیدواژه ها:

سهروردی ، فلسفه ی اشراق ، مسجد ، نور