باغ ایرانی از گذشته تا حال

طراحی فضایی برای فراهم نمودن بستر مورد نیاز در برآورده ساختن نیازهای انسان معاصر که خسته از تمام فعالیت های ماشینی و قانونمند خشک است و جای خالی معنویت را در زندگی خویش لمس نموده و نیازی درونی برای احیای معنویت ذاتی نهفته در وجود خود احساس می کند، همواره دغدغهی بسیاری از معماران بوده است. یکی از این فضاها می تواند باغ یا پارک باشد. این مقاله سعی دارد به بررسی عوامل تأثیر گذار بر باغ ایرانی بپردازد. باغ ایرانی فضایی همسو با ارزش های معنایی و محیطی است لذا در راستای نیل به این هدف ابتدا لازم است ریشه های فرهنگی ایرانیان باستان موردبازخوانی قرار گیرد.در مرحله بعد تأثیر این ریشه ها بر عناصر و ساختار باغ ایرانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. باغ های ایرانی که پیشینه ی آنها بر اساس اسناد موجود حد اقل به دوره هخامنشی می رسد همواره در طول تاریخ ایران ویژگی ها و اصول عام و اساسی داشته اند که آنها را از سایر باغ ها در سرزمین های دیگر متمایز می سازد.برخی از این اصول مانند طرح چهار باغ و کاربرد شبکه های شطرنجی همواره در طراحی باغ های ایرانی استفاده شدهاست. از دوره ی قاجار به بعد به تدریج تحت تأثیر معماری و فرهنگ اروپا، چگونگی طراحی باغ های ایران دگرگون شد و فضاهایی پدید آمد که کاربردخطوط و سطح های منحنی شکل و غیر متقارن از ویژگی های اساسی آن به شمار می رود.این گونه فضاهای سبز را به تقلید از اروپائیان پارک می نامیدند.این پارک های نخستین غالبا از لحاظ مالکیت و نحوه ی استفاده از آنها مانند باغ ها بودند. از آغاز دوره پهلوی و هم زمان با دگرگونی هایی اساسی و ساختاری در بافت و کاربری های شهری از یک سو و تغییراتی که در ساختار واحد هایمسکونی روی داد و منجربه کوچک شدن حیاط و فضای سبز آنها شد، موجب گردید که نوع جدیدی از فضاهای سبز شهری که بر خلاف پارک های نخستین که مالکیت شخصی داشتند و غالبا برای استفاده ی عموم نبودند ؛ برای استفاده مردم شهرو به صورت عمومی طراحی و ساخته شوند که از لحاظ کالبدی نیز فاقد فضاهای ساخته شده مانند باغ ها بودند.طبق نظر آلکاویرا تیموری، باغ به خاطر مصنوع بودنش، اثر هنری است و به خاطر ارزش فرهنگی، معمارانه و محیطی اش میراث تمام جماعتی است که از آن بهره مند می شوند. امروز اگر از باغ ایرانی همان چهل ستون باقی مانده باشد ارتباط ساختاری اش را در رابطه با شهر از دست داده است. در ایران هنوز به اهمیت ساختاری باغ های شهری و مرمت آن پرداخته نشده است.در حالی که مرمت باغ در بسیاری از کشورهای جهان به مرحله ی عملیرسیده است. اصول و شاخصه های بر آمده از مجموعه عوامل ذکر شده همواره در طول تاریخ باغ سازی ایران در حال تداوم بوده و با وجود تفاوت در صورت های مادی،اصول و شاخص های اصلی آن همواره حفظ شده و در آینده می تواند توسط معماران منظر مورد توجه قرار گیرد. تلاش در جهت ایفای نقش صحیح باغ ها و بوستان ها نیازمند بررسی و سنجش دقیق بر اساس اصول و معیارهایی در خصوص بهره برداری می باشد که این تحقیق سعی دارد قدمی هر چند اندک در این زمینه بر دارد.

کلیدواژه ها:

باغ ایرانی ، پارک ، ساختار ، فرهنگ