مقایسه معراج بایزید بسطامی با التوهم حارث محاسبی

التوهم نوشته حارث محاسبی ازعارفان قرن سوم است.این اثربه زبان عربی است. بایزید بسطامی نیزازعارفان ایرانی قرن سوم ومعاصربامحاسبی است.معراج او بر گرفته ازکتابی به نام القصدالی االله تالیف ابوالقاسم العارف است.دین وتصوف نقطه اشتراک هردوعارف است.اماپیشینه های فرهنگی متفاوت،هردواثررامنحصربه فرد ساخته است. وموجب خلق جهان های فرهنگی متفاوت شده است.تفاوت دردنیای اشکال ،طرح ها که از خیال نشآت می گیرد وبه صورت واقعیت برتر ظهور می یابد.نور،توصیفات زیبا وشاعرانه،دیدارخداوندازوجوه تشابه هردواثراست . راه محاسبی به خداوند ازمیان شرع ودین می گذرد.چنانچه ساختاراصلی اثراو را بهشت و دوزخ شکل می دهد.اما معراج بایزیدنه ازآخرت گرایی محاسبی که بابال شوق و صدق با آزمونی ازمیان هفت آسمان می گذرد.تنهایی-خداجویی بالاترین آرمان بایزید است. هردواثرباالگوی سفرقهرمان وهمزمان شدن با زمان مقدس اسطوره ای قابل انطباق است.قهرمان_سالک بانزدیکی به مبداودوری از زمان کیهانی ( زمان دورانی یا چرخشی ) وباخلق دنیای ذهنی خویش درمقام آفرینشگری ظاهر می شودکه بامددگرفتن از نیروی خیال راوی اسطوره خویش است وخواننده راباخود در این سفرهمراه می سازد.

کلیدواژه ها:

محاسبی ، بایزید ، معراج ، سفر ، مقدس.