بررسی عوامل بیماریزای همراه با زوال درختان مرکبات در استانهای فارس، هرمزگان و کرمان

زوال مرکبات نخستین بار در سال 1389 در درختان پرتقال و نارنگی روی پایه بکرایی در جنوب کرمان مشاهده شد. پس ازآن در استانهای هرمزگان و فارس در ارقام نارنگی، لیموترش و پرتقال عمدتا روی پایه های بکرایی و لیموترش گزارش شد. علائم در درختان آلوده به صورت رنگ پریدگی، خشکیدگی سرشاخه ها، ریزش برگها، کوچک ماندن میوه ها، عدم رنگ گرفتگی، پوسیدگی ریشه و درنهایت مرگ درختان است. زوال سریع طی یک تا دو هفته درخت به سرعت خشک میشود. به منظور بررسی علت یا علل زوال، نمونه برداری از درختان پرتقال، لیموترش، نارنگی و گریپ فروت از باغهای مرکبات استانهای هرمزگان، فارس و جنوب کرمان انجام شد. علاوه بر درختان دارای علائم ظاهری، از درختان به ظاهر سالم و بدون علائم نیز نمونه برداری شد. جهت تشخیص سریع عوامل بیماریزای ویروئید، ویروس و باکتری، استخراج آر ان ای و دی ان ای از بافت گیاهی (رگبرگ) درختان نمونهبرداری شده انجام شد و سپس واکنش زنجیرهای پلیمراز با نسخهبرداری معکوس (RT-PCR) برای ردیابی ویروئید اگزوکورتیس و ویروس تریستزای مرکبات به ترتیب با جفت آغازگرهای اختصاصی CEVdF) و (CEVdR و T36-)و (T36+ و واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) با جفت آغازگر A2 و J5 برای تشخیص تیپ آسیایی عامل بیماری گرینینگ انجام شد. همچنین پیوندک درختان سالم و آلوده روی سه پایه بکرایی، لیموترش و نارنج در شرایط کنترلشده پیوند شدند. ظهور علائم طی 6 ماه بررسی شد. نتایج حاصل از واکنش پی سی آر نشان داد که 10 درصد نمونه ها، آلوده به عامل بیماری گرینینگ بودند. در تمامی درختان لیسبون و لیموترش دارای علائم، ویروئید اگزوکورتیس ردیابی شد. درحالیکه ویروئید اگزوکورتیس در هیچیک از نمونه های پرتقال و نارنگی ردیابی نشد. بررسی بیماریزایی نمونه ها در سه پایه نشان داد که تنها 2 درصد نمونه ها علائم زردی، کوتولگی و علائم پیس های روی برگ نشان دادند. بررسی آلودگی نمونه ها به ویروس تریستزا نیز در تمام نمونه های ارزیابی شده منفی بود. فرآورده های نهایی RT-PCR ویروئید اگزوکورتیس تعیین توالی و با شماره رسهای MK911710-MK911712 به ثبت رسیدند. بر اساس این تحقیق ویروئیدها و بیماری گرینینگ به عنوان عوامل زنده در ایجاد زوال مرکبات در استانهای ذکرشده دخیل هستند.