نقش روزه داری و گرسنگی بر سلامت انسان از بعد تجربی، معارف اهل بیت (ع) و فرهنگی

بیان مساله و هدف پژوهش: در این مقاله با الهام از سفارش قرآن بر روزه داری و سه حدیث از پیامبر اکرم (ص)، به بررسی تاثیر روزه داری و گرسنگی متناوب یا گذرا در تحقیقات پزشکی می پردازیم، چالش فرهنگی آن را مطرح نموده و تشریح موضوع را در ارائه مقاله بحث خواهیم نمود. پیامبر (ص): کل وانت تشتهی وامسک وانت تشتهی. بخورید وقتی گرسنه هستی و دست از غذا بردارید تا هنوز گرسنه هستید. در حدیث دیگر: هر کس شکم خویش را گرسنه نگاهدارد اندیشه و فکر او، بزرگ تر می شود، روزه بگیرید تا تندرست باشید. در چندین آیه قران یا امر به روزه داری شده (عبادت یا کفاره) یا آن را یکی از صفات مومنین برشمرده است و روزه را یک راهکار اساسی برای کسب مهارت تقوا و برای کسانی که نمی توانند ازدواج کنند برشمرده است. تحقیقات ارتباط روزه را با افزایش میزان عزت نفس و کاهش برخی ناراحتی های روانی مثل اضطراب نشان داده اند.احادیث دیگری اشاره می کنند که روزه داری سبب تزکیه نفس، افزایش حافظه، کنترل غرائز جنسی و سلامتی بدن و روح می گردد. به وسیله روزه می توان حاجت خود را دنبال نمود و جسم را نیز تزکیه نمود. از نظر سلامت جسمی فوائد روزه داری و گرسنگی عبارتند از: افزایش قدرت دفاعی بدن (سیستم ایمنی)، افزایش حساسیت سلول ها به انسولین (پیشگیری از دیابت)، پیشگیری از چاقی (تا حدی درمان چاقی)، کاهش تولید رادیکال های آزاد در سلول ها (طول عمر)، کاهش تجمع پلاکتها و کم شدن خطر ایجاد لخته، کاهش کلسترول خون (کمتر شدن خطر سکته های قلبی و مغزی)، افزایش ژن های سیستم ترمیم سلول ها و ژن های اکسیداسیون چربی ها (بررسی با 3 روز گرسنگی در حیوان)، بهبود عملکرد سلول های عصبی و بهبود قدرت فکر ، افزایش بعضی مواد واسطه ای در مغز، افزایش ترشح هورمون رشد، دفع برخی از سموم بدن و آشکار شدن علائم بیماری های نهفته انسان. یکی از مهمترین مکانیسم های حفظ سلامت موجودات که در سالهای گذشته نقش محدودیت کالری در سلول های مخمر بر تقویت آن به اثبات رسیده است پدیده اتوفاژی است. ذکر این نکته مهم است که بدانیم اولا با مصرف غذا تا افزایش گلوکز خون یک فاصله زمانی وجود دارد و برای درک این احساس باید منتظر بوده و خود را سرگرم نمود. فواصل غذا به راحتی توسط بدن مدیریت می شود و تا 14 ساعت از ذخایر ساده و سپس از ذخایر چربی استفاده می شود که این ها در کوتاه مدت باعث سوء تغذیه و ضعیف شدن انسان نمی شود. دستگاه گوارش برای حدود 6 ساعت وگلیکوژن موجود در کبد برای 8 ساعت کالری مورد نیاز فعالیت معمولی را تامین می کند. برای اهمیت موضوع اشاره می کنیم که در ایران چاقی و اضافه وزن با شیوع 33 درصد ، دیابت با شیوع 7 درصد (پس از 30 سلگی) تنها بخشی از عوارض تغذیه نامناسب است که گرسنگی و روزه داری در کاهش آن نقش اساسی دارد. ابعاد فرهنگی: سبک زندگی که در پرخوری و خودداری از روزه داری و گرسنگی نقش دارند عبارتند از: کم تحملی به گرسنگی، در دسترس بودن غذا، تشویق اطرافیان به خوردن ، ربط دادن اغلب مشکلات سلامت به تغذیه، درمان ضعف با اب قند، انواع ترس از جمله ترس از گرسنگی، بیماری، نداری مهمانی ها و رودربایستی ها، تصور قوی شدن با خوردن بیشتر غذا و گوشت ، تربیت نادرست فرزندان و اسایش بیش از حد، دلسوزی غیر علمی ، خودشیفته گی تفکر مادی، سستی اعتقادات و پایبندی به واجبات ، عدم مشورت با اهل فن، آموزش ندیدن در باره ضعف و راههای توانمندی روزه داری عوامل پزشکی عبارتند آز: شیوع بالای ضعف به دلائل بیماری جسمی و روانی ، غالب شدن طب غربی که به ابعاد دینامیکی ضعف توجه ندارد (بر خلاف طب مکمل) ، شیفت سوء تغذیه به انواع کیفی آن شامل عناصر کم یاب و ویتامین ها ازسوء تغذیه کالری و حتی پروتئین. توصیه ها: برای دست کشیدن از غذا منتظر سیر شدن نباشید، در گرسنگی کاذب غذا نخورید، از فاصله بین غذا نگران نباشید، وعده های غذایی تان منظم بی نظم باشد، برای تبدیل گلیکوژن گبد به انرژی آمادگی داشته باشید ، افراد مبتلا به ضعف برای آمادگی روزه به صورت تدریجی امساک نمایند، بهبود کیفیت تغذیه، استفاده از داروهای تقویتی (ویتامین مینرال)، استفاده از داروها بر حسب علامت به جای غذا برای درمان، کاهش فعالیت ها در ماه مبارک رمضان با توجه به اصل عصر و حرج، اجتناب از لجاجت در گرفتن همه روزه ها در احتمال آسیب ، درمان صحیح و کامل بیماری های زمینه ای، تغذیه مناسب قبل و در طول رمضان ، ورزش منظم، تقویت روحیه و انگیزه، اصلاح نگرش درباره روزه و لذات زندگی، برنامه ریزی و حذف کارهای غیر ضروری، ترکیب کارهای آسان و دشوار، تنفس عمیق و در صورت نیاز تنظیم برنامه غذایی با کمک کارشناس تغذیه.

کلیدواژه ها:

روزه ، قرآن ، رمضان ، سلامت ، گرسنگی ، فرهنگ