درس هایی از قرآن کریم برای دستیابی به تغذیه مطلوب

بیان مساله: جامعیت تعالیم اسلامی به صورتی است که اصول اساسی حیات طیبه بشر در ابعاد مختلف را تبیین فرموده است. مسئله تغذیه انسان نیز از جمله این موارد است که با توجه به آثار جسمی و روحی آن از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. بهره گیری شایسته از نعمات الهی بویژه مواد غذایی در متون دینی از جمله قرآن کریم به خوبی مطرح شده است هرچند ابعاد آن بنحو مطلوب برای آحاد جامعه و نیز متخصصان و مدیران روشن نگردیده است. هدف پژوهش: این مقاله در پی آنست که فهرستی از مطالب مرتبط با مواد غذایی که بنحوی در قرآن کریم مطرح شده را ارائه نماید تا زمینه بهره گیری گسترده جامعه از رهنمودهای اساسی قرآنی در این رابطه بیش از پیش شود. روش و چگونگی انجام پژوهش: این پژوهش با بهره گیری از آیات قرآن کریم، منابع مکتوب و مجازی مرتبط با تغذیه و تدبر در موضوع انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: مطالب مرتبط با تغذیه در قرآن کریم را می توان بر اساس فهرست زیر مطرح ساخت:1- اهمیت تغذیه در قرآن کریم: در مورد اهمیت تغذیه انسان و بهره گیری از مواد غذایی, از آیات متعددی در قرآن کریم می توان استفاده نمود که در اینجا به اهم آنها اشاره می شود: 1-1- دستور استفاده غذایی از طیبات 2-1- نامگذاری تعدادی از سوره ها با برخی مواد غذایی و سوگند به آنها 3-1- طعام دهندگی از صفات الهی 4-1- از تحریم طیبات و توصیه به مصرف مواد غذایی مناسب 5-1- نعمت شمرده شدن بهره مندی غذایی 2- مواد غذایی مذکور در قرآن کریم: در قرآن کریم به مناسبت های مختلف از مواد غذایی گوناگون نامبرده شده است که عمده آنها ذیلا بیان می گردد: 1-2- مواد با منشاء گیاهی 2-2- مواد با منشاء حیوانی 3- معیارهای استفاده از مواد غذایی: حلیت، طیب بودن، دقت در نوع غذای مصرفی، سنجش سود و زیان ماده غذایی، عدم افراط (نهی اسراف)، تسلط بر نفس،هم گیاهخواری و هم گوشتخواری 4- فقه تغذیه: غذاهای حلال، غذاهای حرام (خبائث، شراب، مردار، خون، گوشت خوک، آنچه با نام غیر خدا ذبح شده و...)، نهی از مصرف مواد مضر، جواز خوردن محرمات در مورد ضرورت، احکام ذبح و صید و سایر موارد استاد شهید مرتضی مطهری (ره) نیز چنین میگویند: احکام تابع یک سلسله مصالح و مفاسد واقعی است یعنی اگر اسلام چیزی را حرام کرده است چون مفسدهای وجود داشه است حرام کرده خواه مفسده جسمی باشد خواه روحی, خواه به زندگی فردی بستگی داشته باشد خواه به زندگی اجتماعی، درهرحال یک ضرری در آن بوده است که حرام شده است ... ممکن است برای چیزی که حرام شده است دهها خطر وجود داشته باشد و امروز علم یکی از آنها را کشف کرده و مابقی هنوز مانده باشد . 5- اخلاق و تغذیه: اعتدال در مصرف غذا, پرهیز از حرص و اسراف، عدم کشتن فرزندان بخاطر ترس از فقر، نهی از اتصاف به صفات حیوانی در مصرف غذا، اطعام محرومان و عدم تضییع حقوق آنها، لزوم شکرگزاری و یادآوری نعمتهای الهی،انجام عمل صالح، اعتقاد به رزاقیت الهی و تقسیم معیشت بین افراد و نافرمانی از دستورات الهی عامل فقر غذایی : 6- غذا درمانی: بنظر می رسد توصیه های قرآن کریم در مورد بهره گیری از مواد غذایی گیاهی و حیوانی، میوه های گوناگون, نهی از پرخوری و زیاده روی, دقت در نوع غذاهای مصرفی و مصرف غذا در حالت روحی مناسب و با توجه به آفریدگار هستی، امساک و روزه و ... زمینه مناسبی برای سلامتی آدمی فراهم می کند و لااقل از جنبه پیشگیری حائز اهمیت است. علاوه بر این، توصیه های مستقیمی درمورد کاربرد درمانی بعضی از مواد غذایی شده است: درمورد عسل گفته شده: ... فیه شفاء للناس ... ( 69 /نحل): در آن (عسل) شفا مردمان است. خوشبختانه در مورد آثار عسل تحقیقات گسترده ای وجود دارد. به حضرت مریم (س) موقع زایمان توصیه گردید که از رطب استفاده نماید ( 24- 26 /مریم)، در مورد حضرت یونس (ع) نیز پس از خروج از شکم ماهی و رفتن به ساحل دریا, استفاده از کدو مطرح شده است ( 144- 146 /صافات) ، 7- موارد دیگر: علاوه بر آنچه تاکنون ذکر شد در قرآن کریم و نیز در کتب حدیث, مطالب دیگری در ارتباط با مواد غذایی آمده است که عناوین برخی از آنها عبارتست از: مواد غذایی در آئین یهود: 63 64 /آل عمران و 146 /انعام غذاها و اطعمه و اشربه بهشتیان و نحوه مصرف آنها: 44 46 /صافات، 41 43 /مرسلات، 51 /صف 14 11 /دهر، 15 /محمد، 17 22 /طور، 55 /دخان، 73 /زخرف، 33 24 /واقعه و 5 6 /دهر، غذاهای اهل جهنم: 15 /محمد, 36 37 /حاقه، 5 7 /غاشیه, 54 56 /واقعه و 13 /مزمل، تغذیه حیوانات: 54 /طه و 64 65 /هود، ذخیره مواد غذایی (توصیه حضرت یوسف علیه السلام): 47 /یوسف. طعام اصحاب کهف: 16 /کهف. ضیافت حضرت ابراهیم (ع): 66 /هود و 51 /حجر. غذاهای بهشتی ، برای حضرت مریم سلام الله علیها: 37 /آل عمران. دعای حضرت عیسی (ع) برای نزول مائده: 114 /مائده. آداب صرف غذا: 53 /احزاب (در کتب حدیث و کتب فقهی بطور مبسوط آمده است) ، اثرات درمانی مواد غذایی گوناگون (در کتب احادیث آمده است). حفظ طعام و نوشیدنی برای صد سال (داستان عزیز و عزیز) ( 256 /بقره). حمل تشنگی، گرسنگی و خستگی در راه خدا ( 124 /توبه). آب (آیات متعدد) تقسیم بندی غذاها براساس میزان تصرف انسان در تولید آنها: 35 و 71 /یس. دفعات غذا ( 62 /کهف و 62 /مریم) با توجه به آنچه اجمالا بیان گردید موارد زیر قابل استنتاج است: 1- اسلام به عنوان یک مکتب جامع و سکاندار هدایت بشریت در اقیانوس متلاطم طغیان ها و سرکشی های کنونی, اصول و راهکارهای اساسی حیات طیبه انسان را بیان نموده است. 2- تغذیه انسان، مسئله مهمی است که دین مبین اسلام از آن غفلت ننموده است و با اتکا به تعالیم آسمانی می توان فرهنگ تغذیه متعادل آدمی را تدوین نمود. 3- فرهنگ تغذیه مبتنی بر دستورات الهی و دستیابی جامعه به مواد غذایی طیب و حلال, قادر به تامین سلامت جسم و روح انسان و زمینه ساز اعتلا مادی و معنوی اوست. با توجه به موارد فوق الذکر, پیشنهادات زیر ارائه می گردد: 1- ابعاد مختلف فرهنگ تغذیه متعادل و مبتنی بر تعالیم آسمانی اسلام با مشارکت جدی و صمیمانه صاحبان دانش در حوزه های دینی و دانشگاهی تبیین گردد. 2- در مورد تعمیق و گسترش این فرهنگ در جامعه, برنامه ریزی تبلیغی و رسانه ای متقن, جذاب و برخوردار از روش های موثر و مفید بعمل آید و اقدامات زمانبندی شده به منصه ظهور درآید. 3- قوانین مربوط به مواد غذایی در ابعاد مختلف، با عنایت به تعالیم دینی مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرد تا افراد جامعه ضمن برخورداری شایسته از نعمات الهی، از فواید جسمی و روحی آنها منتفع و از عوارض آنها در امان بمانند. 4- دست اندرکاران امور اجرایی مرتبط با تغذیه, بیش از پیش با این فرهنگ تغذیه متعادل آشنا و در زمینه تحقق دستورات اسلام و بهره گیری از آخرین پیشرفت های مطلوب بشری در صنایع غذایی کوشا باشند. امید آنکه با عنایات الهی، بتوانیم با شناخت هرچه بیشتر دستورات اسلام و تمسک شایسته به آنها در ارکان تقنین, اجرا و بسترسازی در جامعه، الگوی پسندیده بهره مندی از دانش و فنآوری، اخلاق و معنویت و کرامت انسانی را محقق سازیم. انشاءالله.

کلیدواژه ها:

غذا ، تغذیه ، قرآن